04-12-2014, 06:29 PM
Çevrimdışı
İÇİNDEKILER
ASTRONOMlK SEYlR....................................................................... 1
Aslronomi........................................................................................ ..... I
Uzay............................................................................................... .... 1
Gunc§ Sistcmi............................................................................... ..... 2
Dunya / Yerkure.......................................................................... 4
Ycrkurcsinin Harekclleri............................................................... ..... 5
GOK KOORDINAT SiSTEMi................................................................. 9
SAATAQILAR1............................................................................... ... 11
Saal Daircsi.................................................................................. 11
Meridyen A?isi........................................................................... 12
MeyU............................................................................................ 12
UFUK ve UFUK KOORDiNAT SISTEMI..................................... 13
GokUfku..................................................................................... 13
GeoidalUfuk............................................................................... 13
DuygusalUfuk............................................................................ 14
CografiUfuk............................................................................... 14
GozilkenUfuk........................... i................................................ 14
Birinci Diijey Daire..................................................................... 14
Diijey Daire ............................................................................... 14
Gt)N ve ZAMAN............................................................................. ... 19
GUn................. -........................................................................... 19
Ortalama Gune§.............................................................................. 21
Zaman Denklemi........................................................................ 22
Boylam ve Zaman ili^kisi........................................................... 23
YcrelSaat.................................................................................... 25
BolgeselSaat................................................................................ 26
ZAMAN OLCUGEREQLERt........................................................... ... 32
Vardiya Saalleri........................................................................... 32
CepSaatleri.................................................................................. 32
Stopwach'lar................................................................................ 33
Kronomcire................................... :.............................................. 36
Saat Ayarlanmn Ahnmasi........................................................... 39
AY.................................................................................................... .. 40
AyGiinu..................................................................................... 42
YildizGunii................................................................................. 42
GOKCiSIMLERlNiN D06U§ vc BATI§LARI................................. 43
Alacakaranlik Vakillcri............................................................... 45
Giinesjn - Ayin Dogus. ve Bans. Vakit Hcsabi.................................. 46
Alacakaranlik Hcsabi.................................................................. 50
Ayin Dogus. ve Batis. Hesabi..................... ,.................................. ....... 56
E$ii Yukseklik Dairesi................................................................ 60
tntersepl....................................................................................... 63
ASTRONOMtK MEVKl HATH....................................................... 66
HESABt Yt)KSEKLtK CETVELLERiNIN YAPISI......................... 68
HESABl YUKSEKLIK CETVELLERiNfN KULLANILMASI................... 70
Yildiz Tanimi Cclvclleri ............................................................ 73
NP 401 (Sight Reduction Table)............................................... ....... 75
A-B-C Diagramlannin Yapisi..................................................... 79
Offsets Cetvelleri ....................................................................... 86
H0249 (Sight Reduction Tables For Air Navigation)............... ........ 88
YILDIZ BULUCU............................................................................... .. 89
Yildiz Bulucunun Kullanilmasi ................................................. 91
>.
■
ASTRONOMIK SEYIR (GOKSELSEYIR)
2
'
2. Yoriingesel Hareket (Yillik Hareket)
3. Kutupsal Hareket (Pressisyon Hareket)
s
$9kri-2
APHELION
(JULY) (TEMMUZ)
[img=397x204]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image004.jpg[/img]
(OCTOBER) (EKlM)
§ekil*3
(APRIL) (NISAN)
[img=53x131]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.jpg[/img]
[img=73x74]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image006.jpg[/img]
GUNE?
N
e
TEMMUZ
.23.5*
$ekil-4
•■
$ekil - 5
AD14
EKLiPTiK DUZLEMiNE DU§EY EKSEN
IDENEB
polaris^thuban) /
[img=204x393]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image009.jpg[/img]zs-i£_J
?ekil - 6
GOK KOORDiNAT SISTEMI
«
P* Ps
?ekil -7 §ekil - 8
9
SAATAgiLARI
[img=229x259]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image011.jpg[/img]
II
Pa
$ewi-iO
UFUK VE UFUK KOORDINAT SISTEMI
14
■
"•
[align=justify]Bu ncdcnlc gozlem yapihrken sekslant dtizlcmi, diisey daire diizlemi iizehnde olmahdir. Bunu saglamak icin, sekstant, gbk cisminin semti >iiniimic ve ufka dik olarak tutulmalidir. Dti[color=black][size=small][font='Times New
ASTRONOMlK SEYlR....................................................................... 1
Aslronomi........................................................................................ ..... I
Uzay............................................................................................... .... 1
Gunc§ Sistcmi............................................................................... ..... 2
Dunya / Yerkure.......................................................................... 4
Ycrkurcsinin Harekclleri............................................................... ..... 5
GOK KOORDINAT SiSTEMi................................................................. 9
SAATAQILAR1............................................................................... ... 11
Saal Daircsi.................................................................................. 11
Meridyen A?isi........................................................................... 12
MeyU............................................................................................ 12
UFUK ve UFUK KOORDiNAT SISTEMI..................................... 13
GokUfku..................................................................................... 13
GeoidalUfuk............................................................................... 13
DuygusalUfuk............................................................................ 14
CografiUfuk............................................................................... 14
GozilkenUfuk........................... i................................................ 14
Birinci Diijey Daire..................................................................... 14
Diijey Daire ............................................................................... 14
Gt)N ve ZAMAN............................................................................. ... 19
GUn................. -........................................................................... 19
Ortalama Gune§.............................................................................. 21
Zaman Denklemi........................................................................ 22
Boylam ve Zaman ili^kisi........................................................... 23
YcrelSaat.................................................................................... 25
BolgeselSaat................................................................................ 26
ZAMAN OLCUGEREQLERt........................................................... ... 32
Vardiya Saalleri........................................................................... 32
CepSaatleri.................................................................................. 32
Stopwach'lar................................................................................ 33
Kronomcire................................... :.............................................. 36
Saat Ayarlanmn Ahnmasi........................................................... 39
AY.................................................................................................... .. 40
AyGiinu..................................................................................... 42
YildizGunii................................................................................. 42
GOKCiSIMLERlNiN D06U§ vc BATI§LARI................................. 43
Alacakaranlik Vakillcri............................................................... 45
Giinesjn - Ayin Dogus. ve Bans. Vakit Hcsabi.................................. 46
Alacakaranlik Hcsabi.................................................................. 50
Ayin Dogus. ve Batis. Hesabi..................... ,.................................. ....... 56
E$ii Yukseklik Dairesi................................................................ 60
tntersepl....................................................................................... 63
ASTRONOMtK MEVKl HATH....................................................... 66
HESABt Yt)KSEKLtK CETVELLERiNIN YAPISI......................... 68
HESABl YUKSEKLIK CETVELLERiNfN KULLANILMASI................... 70
Yildiz Tanimi Cclvclleri ............................................................ 73
NP 401 (Sight Reduction Table)............................................... ....... 75
A-B-C Diagramlannin Yapisi..................................................... 79
Offsets Cetvelleri ....................................................................... 86
H0249 (Sight Reduction Tables For Air Navigation)............... ........ 88
YILDIZ BULUCU............................................................................... .. 89
Yildiz Bulucunun Kullanilmasi ................................................. 91
>.
■
ASTRONOMIK SEYIR (GOKSELSEYIR)
ASTRONOMl (GOKBILIM): tnsanlar ilk caglardan itibaren gok kiiresini biiyiik bir dikkat ve ilgi ile izlemeye ba$lami§lardir. Sonsuz uzay boslugu-nu siirekli gbzleyerek gecc gOk cisimlerinin hareketlerini, giindtiz gline§in hareketlcrini izleyerek incelemi§ler ve bircok kavimler gilne§i ve diger cisimlerin dinsel inanclanna katmi§lar ve tarinla§tirmi$lardir.
Bu ilkel gozleroler Astonomi (GOKBILtM)'nin lemelini te§kil etmi§tir. Teknoloji ve olanaklar geli§tikce insanlann Gok cisimleri ile ugra^ilan da daha bilimsel nitelik ta§imaya ba§laroi$ur.
UZAY: tnsanlar ilk varoluslanndan itibaren Gok cisimleri ile ilgilenirken dunyanin icinde bulundugu uzayin sonsuzlugunu dU§Unmu§lerdir. Zamanla (eknolojinin geli§mesi sonucu, merceklerin niteliginin ke§findcn sonra yapilan ilk leleskoplar ve onu izleyen 90k biiyiik dev teleskoplarla elektronik teleskoplar, uzayin ke§finde ilk Oncti aygitlar olmu§tur.
tlerleyen Teknolojinin sagladigi olanaklarla uzayda degisjm mes-safe birimleri olu§turulmu$tur. Giines, sistemi icindeki gdk cisimlerinin mesafelerini olcmek icin (AU) Astronomical Unil bulunmu§, Giine§ sistemi disindaki g6k cisimlerinin mesafelerini olcmek icin I$ik yih (Light Year) ve Parsec (Parallax-Second) tesbit edilmi§tir.
Astronomical Unit yakla§ik 95 milyon Kara Mili, bir i§ik yili i§igin bir saniyede 30.000 Km/Sn. kat ettigine gore, bir yilda 5.87 trilyon (5.87 x lO[sup]12[/sup]) Kara Mili olarak hesaplanmi§tir.
Astronomide kullanilan diger bir uzaklik birimi de PARSEC'tir. PARSEC, Parallaxe ve Seconde sozcUklerinden "PARSEC" olarak uretilmi§tir.
IOzellikle yildizlann mesafelerini saptamakta kullanilan bir uzakhk birimidir. (Burada kullanilan Parallaxe sdzcugii "Heliocentric Parallaxe"dir.)
Ay ve Giines/in Yerkiireye olan yakinkgi nedeni ile olusan GEOCENTRIC PARALAXE ile ilgisi yoklur. Bir Parsec yerkiiresi'nin gune§ cevresindeki yoriingesi biiytlk capimn yansimn bir saniyelik 391 ile goriildiigii uzakliktir. Baska bir tanimlama ile. yer kiiresi ile gilne§'in biiyiik yancap Uzerinde uzaydan bir saniyelik aci ile goruldiigii uzakhk veya bir yildizdan gtine? ile diinyanin bir Saniyelik a9i ile goriildiigii uzakliktir. Buna gSre bir Parsec yakla§ik 3.26 lsik yih veya 19.1 trilyon (19.1 x 10) Kara Mili veya (3.08 x 10) Km. dir.
Gelisen Teknoloji sayesinde, uzayda bir 90k "GALAXY" Gok Ada'nin mevcudiyeti ke§fedilmi§tir. A?ik denizlerde seyreden denizciler, Uzayda mevcut bu "GALAXY" G6k Adalara dahil olan yildizlardan ve diinyanin icinde yeraldigi Giine§ sistemindeki gezegenlerden yararlama metod ve y&ntemlerini bulmuslardir. Bu amacla NOTtK ALMANAK'in Gttnliik Sahifelerinde, se9ilmi§ 57 adet yildizin Meyil ve Yddiz Saat Acilan, aynca Ay-Giine§ ile Veniis Mars-JUpiter-Satiirn ile ilgili bilgiler verilmijtir.
Astronomi Seyri Tammi : Astnomoni Seyrini a;ik denizlerde gok cisimlerinden yararlanarak mevki koymak suretiyle, yapilan seyir olarak tanimlamak mUmkiindiir.
Gemi seyrini bilimsel olarak incelerken bircok tiirlere ayumak mumkundiir. Parakete Seyri, Biiyiik Daire Seyri, Diizlem Seyri, Kilavuz Seyri v.s gibi. Fakat uygulamada bu seyir tiirlerinin birini digerinden soyutlamak olanakstzdu-. Bu nedenle, Astronomi Seyir kurallanndan yararlamlacak acik denizlerde mevki koymak suretiyle, seyir yaparken diger yonden, Biiyiik daire Seyri, Boylam Seyri, Akmti Seyri Kurallan da birlikte uygulanabilirler.
GUNE§ SiSTEMi : Gunes ve cevresinde Elips bir yoriingede dbnen dokuz biiyiik gezegenle binlerce kii^uk gezegen veya gezcgencikten olu§mu§tur. Astronomi seyrinde bu gezegenlerden yaliuzca Veniis, Mars, Jupiter ve Satiim kullamlir.2
Giines. cevresinde yoriingesel hareketleri ile, Sistemi olufturan gezegenler Gunc§ien uzakliklan sirasi ile Merkiir, VenUs, DUnya, Mars, Jtlpiler, Saltirn, Urantls, Nepliln ve Pluton" dur (§ekil-l)
[img=488x241]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.jpg[/img]Bu gezegenlerin gtine§e olan uzakliklannin degisik olmasi giines cevresindeki yiSrgiingesel hareket stirelerinin de degisik olmasina neden olur.
Ornegin, Veniis gezegeninin giinese olan uzakhgi 67 milyon mil olup gUne§ cevresindeki yoriingesel hareketini 225 giinde lamalamaktadir.
Saliim gezegeninin giinese olan uzakhgi 886 milyon mil olup giines ?evresindeki yoriingesel haretini 29.5 yilda tamamlamaktadir. Pluton ise gtine§e uzakhgi 5.5 lsik saati veya 3.670 milyon mil olup giines fevresindeki yoriingesel hareketini 248 yilda tamamlar. Yer ktiresi ise giinese ortalama 93 milyon mil mesafede olup, yoriingesel hareketini 365.24 gtinde tamamlamaktadir.
Giine§ Sistemindeki dokuz gezegenden Pluton haric digerleri ayni Ecliptic diizlemi iizerinde Elips bir yoriingede hareket ederler. Plutonun yfcrtinge diizlemi ise, Ecliptic ile 17° civannda bir aci yapar.
Giine§ cevresinde yoriingesel hareket yapan gezegenlerden, Merkiir ve Veniis'Un yoriingeleri Dtinyanin yoriingesinden daha kiiciik olup, Giine§
3ile Diinya arasinda hareket ederler ki bu gezegenler INFRIOR (I9) gezegenler, yorungeleri Diinyadan biiyttk olan diger gezegenler de SUPERIOR (Di§) gezegenlerdir. Giine$ sislemindeki gezegenlerden, Jupiter, Satiirn, Uranus ve Neptiin diger gezegenlerden 90k daha buyuktiiiier. Bu gezegenlere Major Planet (Biiyiik Gezegen) denir.
Neptiin ve Pluton ciplak gozle goriilemezler. Parlakliklan 6. kadir derecesindedir. Gezegenlerden Merkiir ve VenUs haric digerlerinin cevrelerinde yoriingesel hareket yapan uydular vardir. Yerkuresinin uydusu Ay'dir.
Plutonun uydulannin mevcudiyeti de yakin zamanda uzaya atilan VOYAGER uzay araci ile tesbit edUmistir.
DtiNYA/ YERKCkE : Gune§ sistemine dahil dokuz gezegenden Gunes/e uzakhk sirasiyla, UctincU gezengen YerkUresi <DUnya)dir. Yerkuresi bir eksen etrafinda d6nu§ hareketini yaparken GUnejin cevresinde de daireye yakin bir Elips YOrilnge uzerinde hareket eder.
Yerkiiresi dontis, ekseninin uc noktalan Kuzey ve Giiney cografi veya hakiki kutuplanm olu§turur. Bu nedenle doniis. eksenine Kutup Ekseni de denir. Yerkuresi sekli, kutup noktalanndan hafifce basik orta kesimi hafifce sjskin SPHEROID bir yapidadtr.
Yerkuresinin Kutup Ekseni 6864.916 mil dir. Kutup Eksenine dik ve ekseni iki csn parcaya ayiran diizlem Ekvator duzlemidir. Ekvator diizleminin Yerkiire yiizeyi ile, arakesiu* de Ekvator cizgisini olusturur. Ekvator duzlemi uzerinde yer kiiresinin capi 6888.108 mildir. Yerkuresinin ekvator capi, kutupsal capindan 23.192 mil daha uzundur. Bu nedenle Yerkuresinin basikhgi 23.192/6888.108 = 1/297 dir. Yerkuresi uzerinde herhangi bir mevkii belirtmek icin diizenlenmis. olan, enlem ve boylam daireleri Yerkuresinin bu basikligi nedeni ile tam daire olmayip, hafif Elipsoide benzer. Ancak uygulamada YerkUresi bir klire §eklinde kabul edilir.
4'
YERKURESiNIN HAREKETLERl: Yerkiiresi Giines zevresinde bUyiik bir Cayroskop gibi, Cayroskop Kanununa gore hareket eder. Yerkurcsinin Harekellerini tic kisimda incelemek miimkundur;
1. Eksenel Hareket (Gunliik Hareket)2. Yoriingesel Hareket (Yillik Hareket)
3. Kutupsal Hareket (Pressisyon Hareket)
1. Eksenel Hareket: Yerkiiresinin ekseni etrafindaki 360° lik doniis hareketi; Gunliik Eksenel Hareketini olusturur ve Batidan Doguya dogrudur. (§ekil 1-2)
[img=191x203]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.jpg[/img]s
$9kri-2
Yerkiiresi eksenel hareketini yapaiken, ayni zamanda Giines. cevresindeki hareketi nedeni ile yortinge iizerinde de ilerler. Bu nedenle Yerkure 360° lik eksenel hareketini, yoriingesel hareketle birlikte yapar. Yerkiiresinin ekseni etrafindaki 360° lik hareketi, Yerkiiresi Uzerindeki bir gbzlemci tarafindan gdk cisimlerinin (Nisbi) gbrece hareketi olarak algilanir ve Gok cisimleri gok Kiiresi Uzerinde dogudan batiya dogru hareket ediyor gibi gozlemlenir.
2. Yoriingesel Hareket: Yerkiiresi, gunliik eksenel hareketini yaparken, Giines. cevresinde Elips bir yOriingede hareket eder. Yerkuresinin bu hareketi 365 1/4 gunde tamalanir ki bu bir yildir. Bu yillik hareketin 365 giinden 1/4 gtln fazla olmasi nedeni ile her dort yilda bir yil 366 gun olarak hesaplanir. (§ekil - 3)
5APHELION
(JULY) (TEMMUZ)
PERIHELION
(JANUARY)
(OCAK)
[img=397x204]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image004.jpg[/img]
(OCTOBER) (EKlM)
§ekil*3
(APRIL) (NISAN)
Yerkuresinin Elips seklindeki yoriingesinin Uzcrinde bulundugu diizlem Ekliptik (Ecliptic) duzlemidir. Yerktiresinin kutupsal ekseni bu diizlcmic 23°,5 a^i yapacak sekilde egimlidir. (§ekil-4)
Yerkurcsi Kulup ekseninin Ekliplik duzlemine 23°,5 egik olmasi, Mevsimlerin meydana gelmesini saglar. Bu nedenle Kuzey yanm kurede Kis mevsimi stlrerkcn Guney yanm Kiircde Yaz, Giiney yanm kurede Ki§ mevsimi siirerken, Kuzey yanm kurede de Yaz mevsimi olur.[img=53x131]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.jpg[/img]
[img=73x74]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image006.jpg[/img]
GUNE?
N
e
TEMMUZ
.23.5*
$ekil-4
•■
Yerkiire ekliptik diizlemi ilzerinde ve elips yoriingede Kepler'in 2.ci Kanununa gore e§it zamanda e§it alan supiirecek sekilde bareket eder. §ekil-5 de goriildugii gibi "t" e§it zamanda S e§it alani supiirecek yorilngesel hareketini yapan YcricUresinin, giines/e en yakin oldugu Ocak ayinda yoriinge hizinin en fazla, gune§'e en uzak oldugu Temmuz ayuida ise yoriinge hranin en az oldugu evreyi olu§turur.
[img=446x203]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image007.jpg[/img]$ekil - 5
3. Kutupsal Hareket (Pressisyonl: Yerkuresi ekliptik duzleminde ve Elips yoriinge hareketini biiyuk bir Cayroskop gibi Cayroskop Kanununa gore sUrdUriir. Bu surecte GUne§'in Ekliptik diizlemi yoniinde bir cekim kuwetine maruzkalir.
Yerkiiresini elkileyen bu cekim kuvveti, Cayroskop Kanununa g6re Kutup doniis. ekseninin, ekliptik duzlemine dik bir eksene dogru hareket etmesine neden olur. (§ekil-6)
Yerkuresi ekseninin bu hareketi Bauya dogru bir dairesel hareket seklinde olup, ortalama 25.800 yilda tamamlarur. Bu nedenle Yerkiiresinin Kutup Yildizi Polaris'tn yerini 10.000 yil sonra DENEB 14.000 yil sonra Vega, 23.000 yil sonrada THUBAN yildizi alacaktir. Yerktlresinin bu hareketi Pressisyon hareketi olup yillik 50 saniye daire yayi kadardir.
7AD14
EKLiPTiK DUZLEMiNE DU§EY EKSEN
IDENEB
polaris^thuban) /
[img=204x393]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image009.jpg[/img]zs-i£_J
?ekil - 6
GOK KOORDiNAT SISTEMI
Yerkliiesi Uzerinde hcrhangi bir mevkii saplamak 15111 Koordinat Sislcmi olan enlem ve boylamlar oIu§turulmu§tur. Astronomi Seyri, gok cisimlerinden yararlamlarak mevki koymak suretiyle yapilan seyirdir. Gok cisimlerinden bu amacla yararlanabilmek icin bncelikle gok cisimlerinin de yerlerini saptamak ve bu amacla bir Gok Koordinat Sistemi olu§turmak gerekir. Uzayin icinde Gtines. Sistemi gibi bircok (Galaksy) G6k adalann bulundugu aynca sayisiz yildizlann mevcut oldugu, bircok yildizin olu§tugu ve bir cok yildizinda sbndugii sonsuzluk olarak tanunlamak miimkumltir. Gozlemlere gore. Uzayin gGzle gbriilebildigi kesimi Gbkyiizu olarak tanimlanir. GUnes, Sistemi icinde bulunan Giines,, Ay ve Gezegenler de gbkytiziinde gozlemlenmektedir. Bu nedenle Gokyiizii ve Uzay Yancapi
sonsuz bir kiire olarak dii$Unulebilir.«
GOK KOORDtNAT SlSTEMl: Gokyiizii ve Uzay, Yancapi sonsuz bir k iirc olarak dU$Unuldugunde gok kiirede bir koordinat sistemi kunilurken Yerkiiresi Koordinat Sisteminden yararlanilmi§tir.
[img=378x211]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image010.jpg[/img]P* Ps
?ekil -7 §ekil - 8
9
YerkUresinin donO§ ekseni uc noktalanm olujturan Kuzey ve Giiney (Cografi) hakiki kutuplanmn G5k KUresi iizerindeki iz dii$umlcri, PN (GOk KUresi Kuzey Kutbu), PS (Gok Kuresi Giiney Kutbudur.) (§ekil-7)
Yerkiiresini Kuzey ve Giiney Yan Kiire olarak ikiye ayiran ve kutup eksenine (D6nii§ Ekseninc) dikey dlizlemin, G6k kiiresi ilc ara kesiti G6k Ekvatorunu olu§tufur. Diger bir tanimlama ile yerkiiresi ckvatorunun gok kiiresi Uzerindcki izdu§umU Gok Ekvadorudur. (Ccllestial Equator) §ekil - 7 de gOrtildugu gibi YerkUresi Uzerinde bulunan A g6zlemcisi ile yerktlresinin (M) merkezini birle§tiren dogrunun, g6k kiiresi Uzerinde olu§turdugu iz dU§Um noktasi, A gozlemcisinin Ba§ucu noktasidir ve (Z) Zenith olarak tammlanir. Basucu noktasuun 180° aksi olan nokta ise Ayakucu noktasidir ve (Na) Nadir olarak tammlanir.
Gok kutuplanndan ve Ba§ucu (Z) noktasindan gecen btiytik daire, gbzlemcinin Gok meridyenidir ve gozlemcinin meridyeni olarak tanimlanir. Ba$ucu noktasi ile g6k ekvatoru arasinda kalan acisal uzaklik (Yerkiiresinin merkezinden olcUlUr) gozlemcinin enlemine e§ittir. Ba§ucu noktasi ile yiiksek kutup arasinda kalan uzaklik ise gozlemcinin Kutup mesafesidir, (colat) olarak tammlanir. (§ekil-7)
Yerktiresi gtlnes, cevresinde ekliptik du^emindeki yorUngesinde, Kutup ekseni 23°,5 egilimli olarak hareket eder. (§ekil-4)
YerkUresi kutup ekseninin bu egimi ekliptik dUzlemi ile ekvator duzleminin birbirim" 23 1/2° bir aci ile kesmesine neden olur. (§ekil-8) Ekliptik dUzlemi ile Ekvator duzleniinin kesim noktalanndan, bin (ilkbahar noktasi) Aries noktasi, (8) digeri ise Sonbaharnoktasi (Q) Autumnal Equinoxesdir. Gune§ 21 Mart'ta (tlkbahar) Aries(8) noktasinda, 23 EylUlde de (Q) Sonbahar noktasinda bulundugu tarihlerde gece ile gUnduz birbirine e§it olur.
Ekliptik ile ekvatorun kesim noktalanndan Aries noktasi, yildizlann gok kuresindeki konumlanm saptamak bakimindan buy uk bnem ta§ir. (,'unku Aries noktasi sabit bir nokta olarak kabul edilir.
10SAATAgiLARI
YILDIZ SAAT A^ISI: (SHA) Gok kuluplanndan ve Aries noktasindan gecen biiyilk daire, Aries saat dairesidir. Herhangi bir gdk cisminden ve gok kutuplanndan gecen buytik daire ise o gok cisminin saat dairesidir. Aries saat dairesi ile gok cismi saat dairesi arasida kalan ve Aries saat dairesinden batiya dogru kutuplarda dlcUlen aci o gdk cisminin Yildiz Saat Acisidir. (SHA) Sideral Hour Angle. (Yildiz saat acisi) SHA, Aries saat dairesinden itibaren 360° kadar olculur. Areis saat dairesinden dogu'ya dogru olciilen aci ise (Right Assention) RA acisidir. (Matali) Bu nedenle RA acisi, SHA acisin 360 dereceden farkidir. (Ra = 360 - SHA)
Pn[img=229x259]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image011.jpg[/img]
Saat Dairesi: Gok kutuplanndan ve gok cisimlerinden gecen ve merkezi yerkuresi merkezinden olan daire o ggk cisminin saat dairesidir.
Saat Acia : Bir gok cisminin Saat dairesi ile bir referans meridyen arasinda kalan ve referans meridyenden batiya dogru gok cismi saat dairesine kadar kutuplarda olciilen aci o gok cisminin Saat Acisidir (HA). Saat acisi 360° kadar blcUlttr. (§ekil-9)
Saat acisini olu§turan referans meridyen Greenwich Meridyeni ise, gok cisminin saat acisi Greenwich saat acisidir. (GHA).II
Referans meridyen gbzlemcinin meridyeni ise, gok cisminin saa! acisi, Mahalli Saal Acisidir (LHA). Gbk cisimlerinin saal acilan daima batiya dogra blciilUrler.
[img=251x268]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image012.jpg[/img]Pa
$ewi-iO
Meridyen Acisi: Gbzlemcinin meridyen ile gbk cismi saal daircsi arasinda kalan, doguya ve batiya dogni 180° ye kadar kuluplarda o!u§an a9idir. Meridyen acisi daima E-W i§areli ile belirlenmelidir.
Bir gbk cisminin 180° kadar saat acisi (t) meridyen acisina e§ii olup i§areti W dir. 180° den bUyUk saat acilanmn 360° den farki (t) meridyen acisina e§it olup i§areti (E) dir. (§ekil-10)
Meyil (Declination): Gbk cisminden gbk ekvatomna paralel bir dtizlem gecirildiginde bu diizlemin gbk kuresi ile ara kesiti olan dairc gbk cisminin meyil dairesidir. Meyil daircsi ile ekvator arasindaki acisal uzakhk yani gbk cisminin meyili (Declination) (Dec) Yerkilrcsinin merkezinden blciilUr. (§ekil-9)
Gbk cismi, gbk ekvatoninun kuzeyinde ise meyil (Dec) N, gok ekvatorunun giineyinde ise S olarak nitelendirilir.UFUK VE UFUK KOORDINAT SISTEMI
GOK UFKU : YerkUresi merkczi ilc, yerkllresi Uzerinde bulunan bir gozlemcinin mevkiini birle§tircn ve gok kiiresi uzerinde (Z) Ba§ucu noktasim olusturan dogruya dik ve yerkUresi merkezinden ge^mek Uzere bir duzlem ge^irildiginde, bu dUzlemin g6k kiiresi ile olusturdugu ara kesit o gbzlemcinin Gok Ufkunu olu§turur.
Bu tanimlamaya gore gok kUresinin yansi gok ufku uzerinde kaur ve gok ktircsinin yansinda bulunan g6k cisimlerinin goriilebilmesi olasidir. (§ekil-ll)
[img=289x341]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image013.jpg[/img]GEOIDAL UFUK (Geoidal Horizon) : YerkUresi Uzerinde ve dcniz (seviyesinde) dUzeyinde bulunan bir giSzlemcinin bulundugu mevkiden deniz dUzeyine teget ve gok ufku dUzlemine paralel bir dUzlem gecirildiginde bu dUzlemin gokkuresi ile ara kesiti Geoidal Ufku olu§turur. (§ekil-ll)
13DUYUSAL UFUK : Bir gozlemci daima deniz dUzeyinden daha yiiksek bir yerde bulunm. Ornegin bir geminin koprUUstunde, bir yatin gUvertesinde gibi. Deniz dUzeyinden daha yiiksekle bulunan bir gfizlemcinin goz dUzeyinden gecirilen bir duzlemin gok kiiresi ile olujturdugu ara kesit Duyusal Ufuktur. (§elul-ll)
COGRAFI UFUK : Deniz dUzeyinden daha yiiksekle olan bir gozlemcinin, goz dlizeyinden cikan ve Yerkuresinde deniz yiizeyine teget olan dogrulanun Yertdiresi iizerindeki geomelrik yen. gozlemcinin Cografi Ufkunu olu§luror. Gozlemcinin deniz yiizeyinden yUksekligi artukca cografi ufuk roesafeside uzar. (§ekil-ll)GOZUKEN UFUK : Deniz dUzeyinden daha yiiksekle olan bir gbzlemcinin cografi ufkunu olujluran dogrulann gflk ktiresi Uzerindeki geomelrik yen, gozlemcinin Goziiken Ufkudur. GOzliken ufkuna gOre daha bUyttk bir kesiminin goriilmesini saglat. Bu nedenle bir gozlemcinin deniz dUzeyinden olan gtik yUksekligi arttikca gOk kUresinde gbzlemledigi alanda bttyttr.
gEVREN AL£ALIMI (Dip) : Eski deyimle Inhitati Ufuk olarak tammlanan Ccvrcn Alcalimi (Dip) duygusal ufuk dUzlcmi ile, cografi ufukla goztiken ufuk'u olu$turan dogrular arasmda kalan acidrr. (§elril-11) Gozlemcinin deniz dUzeyinden olan yUksekligi art&kca cevren alcalimim olujturan ac,ida bUyUr.
BIRlNCi DU§EY DA IRE (Prime Vertical Circle): Gozlemcinin Ba§ucundan (Z) ve Ufuk dUzlemi ile gok ekvatoru dtizleminin kesim noktasindan gecen ve ufuk dUzkmine dik olan bUyttk daire Birinci Dttjey Dairedir (Prime Vertical Circle). Ekvaior dUzlemi ile ufuk dUzlemi biribirini gozlemci ufkunun (E - W) dogu ve had noktalannda keserler. (§ekil-12)
DU§EY DAIRE (Vertical Circle): Gozlemcinin Ba$ucu noktasindan < /) ve g6zlcm yapilan Gok cisiminden gecerek ufuk dUzlemine dik olan bUyUk daire Dttsey Dairedir. Gc*zlem yapilan gOk cisminin ufuktan olan yUksekligi, bu daire yayi uzerinde OlcUlUr.
14
■
"•
[align=justify]Bu ncdcnlc gozlem yapihrken sekslant dtizlcmi, diisey daire diizlemi iizehnde olmahdir. Bunu saglamak icin, sekstant, gbk cisminin semti >iiniimic ve ufka dik olarak tutulmalidir. Dti[color=black][size=small][font='Times New