Türk Denizcileri.com

ASTRONOMİ (GÖKBİLİM):

İnsanlar ilk Çağlardan itibaren Gök Küresini büyük bir dikkat ve ilgi ile izlemeye başlamışlardır. Sonsuz Uzay Boşluğunu sürekli gözleyerek gece Gök Cisimlerinin hareketlerini, gündüz Güneşin hareketlerini izleyerek incelemişler ve birçok Kavimler . Güneşi ve diğer Gök Cisimlerini dinsel inançlarına katmışlar ve Tanrılaştırmalardır.

Bu ilkel gözlemler Astronomi (GÖKBİLİM)in temelini teşkil etmiştir. Teknoloji ve olanaklar geliştikçe insanların Gök Cisimleri ile uğraşıları da daha bilimsel nitelik taşımaya başlamıştır.

1. UZAY:

İnsanlar ilk varoluşlarından itibaren Gök Cisimleri ile ilgilenirken Dünyanın içinde bulunduğu Uzayın sonsuzluğunu düşünmüşlerdir. Zamanla Teknolojinin gelişmesi sonucu, merceklerin niteliğinin keşfinden sonra yapılan ilk Teleskoplar ve onu izleyen çok büyük dev Teleskoplarla elektronik Teleskoplar, Uzayın keşfinde ilk öncü aygıtlar olmuştur.

İlerleyen Teknolojinin sağladığı olanaklarla Uzayda değişik mesafe birimleri oluşturulmuştur. Güneş sistemi içindeki Gök Cisimlerinin mesafelerini ölçmek için, (AU) Astronomical Unit bulunmuş, Güneş Sistemi dışındaki Gök Cisimlerinin mesafelerini ölçmek için Işık Yılı (Light Year) ve Parsec (Parallax-Second) tespit edilmiştir.

Astronomical Unit yaklaşık 95 Milyon Kara Mili, Bir Işık Yılı Işığın bir saniyede 300.000 Km/Sn. kat ettiği ne göre, bir yılda 5.87 Trilyon (5.87 x 10[sup]12[/sup]) Kara Mili olarak hesaplanmıştır. Astronomide Kullanılan diğer bir uzaklık Birimi de PARSEC tir. PARSEC Parallaxe ve Second sözcüklerinden "PARSEC" olarak üretilmiştir. Özellikle Yıldızların mesafelerini saptamakta kullanılan bir uzaklık birimidir. (Burada kullanılan Parallaxe sözcüğü "Heliocentric Parallaxe"dır.)

Ay ve Güneşin Yerküreye olan yakınlığı nedeni ile oluşan GEOCENTRIC PARALLAXE ile ilgisi yoktur. Bir Parsec Yerküresinin Güneş çevresindeki yörüngesi büyük çapının yarısının bir saniyelik bir açı ile görüldüğü uzaklıktır. Başka bir tanımlama ile, Yer Küresi ile Güneşin Büyük Yarıçap üzerinde Uzaydan bir saniyelik açı ile görüldüğü uzaklıktır veya bir Yıldızdan Güneş ile Dünyanın bir Saniyelik açı ile görüldüğü uzaklıktır. Buna göre bir Parsec yaklaşık 3.26 Işık Yılı veya 19.1 Trilyon (19.1x 10[sup]12[/sup]) Kara Mili veya (3.08 x 10[sup]13[/sup]) Km.dir.

Gelişen Teknoloji sayesinde, Uzayda bir çok "GALAXY" Gök Ada'nın mevcudiyeti keşfedilmiştir. Açık Denizlerde seyreden denizciler, Uzayda mevcut bu "GALAXY" Gök Adalara dahil olan Yıldızlardan ve Dünyanın içinde yer aldığı Güneş Sistemindeki gezegenlerden yararlanma metot ve yöntemlerini bulmuşlardır. Bu amaçla NOTİK ALMANAK'ın Günlük Sayfalarında seçilmiş 57 adet yıldızın Meyil ve Yıldız Saat Açıları, Ayrıca Ay-Güneş ile Venüs Mars — Jüpiter — Satürn ile ilgili bilgiler verilmiştir.

Astronomi Seyri Tanımı :

Astronomi Seyrini, Açık Denizlerde Gök Cisimlerinden yararlanarak Mevki koymak suretiyle, yapılan Seyir olarak tanımlamak mümkündür.

Gemi Seyrini Bilimsel olarak incelerken birçok türlere ayırmak mümkündür. Parakete Seyri, Büyük Daire Seyri, Düzlem Seyri, Kılavuz Seyri v.s gibi. Fakat uygulamada bu Seyir Türlerinin birini diğerinden soyutlamak olanaksızdır. Bu nedenle, Astronomi Seyir kurallarından yararlanılarak Açık Denizlerde Mevki koymak suretiyle, Seyir yaparken diğer yönden, Büyük daire Seyri, Boylam Seyri, Akıntı Seyri Kuralları da birlikte uygulanabilirler.

2. GÜNEŞ SİSTEMİ

Güneş Sistemi, Güneş ve çevresinde Elips bir yörüngede dönen dokuz büyük gezegenle binlerce küçük Gezegen veya gezegencikten oluşmuştur.

Astronomi Seyrinde bu gezegenlerden yalnızca Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn kullanılır.

Güneş çevresinde Yörüngesel hareketleri ile, Sistemi oluşturan gezegenler Güneşten uzaklıkları sırası ile Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Pluto 'dur. (Sekil-1)

[img=641x342]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.png[/img]
Şekil-1

Bu gezegenlerin Güneşe olan uzaklıklarının değişik olması Güneş çevresindeki yörüngesel hareket sürelerinin de değişik olmasına neden olur.

Örneğin, Venüs Gezegeninin Güneşe olan uzaklığı 67 Milyon Mil olup Güneş çevresindeki yörüngesel hareketini 225 günde tamamlamaktadır.

Satürn Gezegeninin Güneşe olan uzaklığı 886 Milyon Mil olup Güneş çevresindeki yörüngesel hareketini 29.5 yılda tamamlar.

Pluto ise Güneşe uzaklığı 5.5 ışık saati veya 3.670 Milyon Mil olup Güneş çevresindeki yörüngesel hareketini 248 yılda tamamlar. Yer Küresi ise Güneşe ortalama 93 Milyon Mil mesafede olup, yörüngesel hareketini 365.24 günde tamamlar.

Güneş Sistemindeki dokuz gezegenden Pluto hariç diğerleri aynı Ecliptic düzlemi üzerinde Elips bir yörüngede hareket ederler. Plutonun yörünge düzlemi ise, Ecliptic ile 17° civarında bir açı yapar.

Güneş Çevresinde yörüngesel hareket yapan gezegenlerden, Merkür ve Venüs'ün yörüngeleri Dünyanın yörüngesinden daha küçük olup, Güneş ile Dünya arasında hareket ederler ki bu gezegenler INFERİOR (İç) Gezegenler, yörüngeleri Dünyadan büyük olan diğer gezegenler de SUPERIOR (Dış) Gezegenlerdir. Güneş Sistemindeki Gezegenlerden, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün diğer gezegenlerden çok daha büyüktürler. Bu gezegenlere Majör Planet Büyük Gezegen denir.

Neptün ve Plüton çıplak gözle görülemezler. Parlaklıkları 6. Kadir derecesindedir. Gezegenlerden Merkür ve Venüs hariç diğerlerinin çevrelerinde Yörüngesel hareket yapan Uydular vardır. Yer Küresinin Uydusu Ay'dır. Plutonun uydularının mevcudiyeti de yakın zamanda uzaya atılan Voyager (Uzay Aracı) ile tespit edilmiştir.

3. DÜNYA / YERKÜRE

Güneş Sistemine dahil dokuz gezegenden Güneş'e uzaklık sırasıyla, Üçüncü Gezegen Yerküresi (Dünya)dır. Yerküresi bir eksen etrafında dönüş hareketini yaparken Güneşin çevresinde de daireye yakın bir Elips Yörünge üzerinde hareket eder.

Yerküresi Dönüş Ekseninin Uç Noktaları Kuzey ve Güney coğrafi veya hakiki kutuplarını oluşturur. Bu nedenle dönüş eksenine Kutup Ekseni de denir. Yerküresi şekli yönünden Kutup noktalarından hafifçe basık orta kesimi hafifçe şişkin SPHEROID bir yapıdadır.

Yerküresinin Kutup Ekseni 6864.916 mil 'dir. Kutup Eksenine dik ve Ekseni iki eşit parçaya ayıran Düzlem Ekvator Düzlemidir. Ekvator Düzleminin Yerküre yüzeyi ile, arakesiti de Ekvator çizgisini oluşturur. Ekvator Düzlemi üzerinde yer küresinin çapı 6888.108 mildir. Yerküresinin Ekvator Çapı Kutupsal Çapından 23.192 mil daha uzundur. Bu nedenle Yerküresinin basıklığı 23.192/6888.108 =1/297 dir. Yerküresi üzerinde herhangi bir mevkii belirtmek için düzenlenmiş olan, 'Enlem ve Boylam Daireleri Yerküresinin bu basıklığı nedeni ile tam daire olmayıp, hafif Elipsoide benzer. Ancak uygulamada Yerküresi bir küre şeklinde kabul edilir.

a. Yerküresinin hareketleri:

Yerküresi Güneş çevresinde büyük bir Cayroskop gibi, Cayroskop Kanununa göre hareket eder. Yerküresinin Hareketlerini üç kısımda incelemek mümkündür;

1. Eksenel Hareketi (Günlük Hareket )

2. Yörüngesel " (Yıllık " )

3. Kutupsal " (Pressisyon " )

(1) Yerküresinin Eksenel Hareketi:

Yerküresinin Ekseni etrafındaki 360° lik dönüş hareketi; Günlük Eksenel Hareketini oluşturur ve Batıdan Doğuya doğrudur (Şekil 2).

[img=214x246]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image004.png[/img]
Şekil-2

Yerküresi Eksenel hareketini yaparken, aynı zamanda Güneş çevresindeki hareketi nedeni ile yörünge üzerinde de ilerler. Bu nedenle Yerküre 360° lik eksenel hareketini, yörüngesel hareketle birlikte yapar. Yerküresinin ekseni etrafındaki 360° lik hareketi, Yerküre üzerindeki bir gözlemci tarafından Gök cisimlerinin (Nısbi) görece hareketi olarak algılanır ve Gök cisimleri Gök Küresi üzerinde Doğudan Batıya doğru hareket ediyor gibi gözlemlenir.

(2) Yörüngesel Hareketi:

Yerküresi, günlük eksenel hareketini yaparken, Güneş çevresinde Elips bir yörüngede hareket eder. Yerküresinin bu hareketi 365 1/4 günde tamamlanır ki bu bir yıldır. Bu yıllık hareketin 365 günden 1/4 gün fazla olması nedeni ile her dört yılda bir yıl 366 gün olarak hesaplanır.(Şekil-3)

[img=464x246]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image006.png[/img]
Şekil-3

Yerküresinin Elips şeklindeki yörüngesinin üzerinde bulunduğu düzlem Ekliptik (Ecliptic) düzlemidir. Yerküresinin kutupsal ekseni bu düzlemle 23 1/2 derece açı yapacak şekilde eğimlidir.(Şekil-4)

Yerküresi Kutup ekseninin Ekliptik düzlemine 23 1/2 derece eğik olması, Mevsimlerin meydana gelmesini sağlar. Bu nedenle Kuzey Yarım Kürede Kış Mevsimi sürerken Güney Yarım Kürede Yaz, Güney Yarım Kürede Kış Mevsimi sürerken Kuzey Yanın Kürede de Yaz Mevsimi olur.

[img=512x158]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image008.png[/img]
Şekil-4

Yerküre Ekliptik düzlemi üzerinde ve elips yörüngede Kepler'in 2. Kanununa göre eşit zamanda eşit alan süpürecek şekilde hareket eder. Şekil-5 de görüldüğü gibi t eşit zamanda S eşit alanı süpürecek yörüngesel hareketini yapan Yerküresinin, Güneş'e en yakın olduğu Ocak ayında, yörünge hızının en fazla Güneş'e en uzak olduğu Temmuz ayında ise, yörünge hızının en az olduğu evreyi oluşturur.

[img=402x154]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image010.png[/img]
Şekil-5

(3) (Pressisyon) Kutupsal Hareketi:

Yerküresi Ekliptik düzleminde ve Elips yörünge hareketini büyük bir Cayroskop gibi Cayroskop Kanununa göre sürdürür. Bu süreçte Güneş'in Ekliptik düzlemi yönünde bir Çekim Kuvvetine maruz kalır.

Yerküresini etkileyen bu çekim Kuvveti, Cayroskop Kanununa göre Kutup dönüş ekseninin, Ekliptik düzlemine dik bir eksene doğru hareket etmesine neden olur. (Şekil-6)

Yerküresi ekseninin bu hareketi Batıya doğru bir dairesel hareket şeklinde olup, ortalama 25.800 yılda tamamlanır. Bu nedenle Yerküresinin Kutup Yıldızı Polaris'in yerini 10.000 yıl sonra Deneb 14.000 yıl sonra vega 23.000 yıl sonrada İHUBAN yıldızı alacaktır. Yerküresinin bu hareketi Pressisyon hareketi olup yıllık 50 saniye daire yayı kadardır.

[img=370x738]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image012.png[/img]
Şekil-6

b. Gök koordinat sistemi

Yerküresi üzerinde herhangi bir mevkii saptamak için Koordinat Sistemi olan enlem ve boylamlar oluşturulmuştur. Astronomi Seyri, Gök cisimlerinden yararlanılarak mevkii koymak suretiyle yapılan seyirdir. Gök cisimlerinden bu amaçla yararlanabilmek için öncelikle Gök cisimlerinin de yerlerini saptamak ve bu amaçla bir Gök Koordinat Sistemi oluşturmak gerekir.

4. UZAY

Uzayın içinde Güneş Sistemi gibi birçok (Galaksy) Gök adaların bulunduğu ayrıca sayısız yıldızların mevcut olduğu, birçok yıldızın oluştuğu ve birçok yıldızında söndüğü sonsuzluk olarak tanımlamak mümkündür.

Gözlemlere göre, Uzayın gözle görülebildiği kesimi Gökyüzü olarak tanımlanır. Güneş Sistemi içinde bulunan Güneş, Ay ve Gezegenler de Gökyüzünde gözlemlenmektedir. Bu nedenle Gökyüzü ve Uzay Yarıçapı sonsuz bir küre olarak düşünülebilir.

a. Gök koordinat sistemi

Gökyüzü ve Uzay, Yarıçapı sonsuz bir küre olarak düşünüldüğünde Gök Kürede bir Koordinat Sistemi kurulurken Yerküresi Koordinat Sisteminden yararlanılmıştır.

Yerküresinin dönüş ekseni uç noktalarını oluşturan Kuzey ve Güney (Coğrafi) Hakiki Kutuplarının Gök Küresi üzerindeki iz düşümleri, P[sub]n[/sub] Gök Küresi Kuzey Kutbu, P[sub]s[/sub] Gök Küresi Güney Kutbudur. (Şekil-7)

[img=280x353]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image014.png[/img] [img=292x323]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.png[/img]
Şekil-7 Şekil-8

Yerküresini Kuzey ve Güney Yarı Küre olarak ikiye ayıran ve Kutup Eksenine (Dönüş Eksenine) dikey düzlemin, Gök Küresi ile ara kesiti Gök Ekvatorunu oluşturur. Diğer bir tanımlama ile Yerküresi Ekvatorunun Gök Küresi üzerindeki izdüşümü Gök Ekvatorudur. (Cellestial Equator)

Şekil 7 de görüldüğü gibi Yerküresi üzerinde bulunan A gözlemcisi ile Yerküresinin (M) merkezini birleştiren doğrunun, Gök Küresi üzerinde oluşturduğu iz düşüm noktası, A gözlemcisinin Başucu noktasıdır (Z) Zenith olarak tanımlanır. Başucu noktasının 180° aksi olan nokta ise Ayakucu noktasıdır (Na) Nadir olarak tanımlanır.

Gök Kutuplarından ve Başucu (Z) noktasından geçen büyük daire, gözlemcinin Gök Meridyenidir ve gözlemcinin meridyeni olarak tanımlanır. Başucu noktası ile Gök Ekvatoru arasında kalan açısal uzaklık (Yerküresinin merkezinden ölçülür) gözlemcinin enlemine eşittir. Başucu noktası ile Yüksek Kutup arasında kalan uzaklık ise gözlemcinin Kutup mesafesidir, (colat) olarak tanımlanır. (Şekil-7)

Yerküresi Güneş çevresinde Ekliptik düzlemindeki yörüngesinde, Kutup Ekseni 23 l/2° eğilimli olarak hareket eder. (Şekil-4)

Yerküresi Kutup ekseninin bu eğimi Ekliptik düzlemi ile Ekvator düzleminin birbirini 23 l/2° bir açı ile kesmesine neden olur. (Şekil-8) Ekliptik düzlemi ile Ekvator düzleminin kesim noktalarından, biri (İlkbahar noktası) Aries noktası Ã diğeri ise Sonbahar noktası @ Autumnal Equinoxes,Güneş 21 Martta (İlkbahar) AriesÃ noktasında , 23 Eylülde de  Sonbahar noktasında bulunduğu tarihlerde gece ile gündüz birbirine eşit olur.

Ekliptik ile Ekvatorun Kesim noktalarından Aries noktası, yıldızların Gök Küresindeki konumlarını saptamak bakımından büyük önem taşır. Çünkü Aries noktası sabit bir nokta olarak kabul edilir.

b. Yıldız Saat Açısı (Sha)

Gök Kutuplarından ve Aries Noktasından geçen büyük daire, Aries saat dairesidir. Herhangi bîr Gök Cisminden ve Gök Kutuplarından geçen büyük daire ise 0 Gök Cisminin saat dairesidir.

Aries saat dairesi ile Gök Cismi saat dairesi arasında kalan ve Aries saat dairesinden batıya doğru Kutuplarda ölçülen açı 0 Gök Cisminin Yıldız Saat açısıdır. (SHA) Sideral Hour Angle. (Yıldız saat açısı) SHA, Aries saat dairesinden itibaren 360° kadar ölçülür. Aries saat dairesinden doğuya doğru ölçülen açı ise (Right Assention) RA açısıdır. (Matali) Bu nedenle RA açısı, SHA açısın 360 dereceden farkıdır.

[img=564x616]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image018.png[/img]

Şekil-9

c. Saat Açısı - Meyil

Saat Dairesi: Gök kutuplarından ve Gök cisimlerinden geçen ve merkezi Yerküresi merkezinden olan daire 0 Gök cisminin saat dairesidir.

Saat Açısı: Bir Gök cisminin Saat dairesi ile bir referans meridyen arasında kalan ve referans meridyenden batıya doğru Gök cismi saat dairesine kadar Kutuplarda ölçülen açı 0 Gök cisminin saat açısıdır, (HA). Saat açısı 360° kadar ölçülür. (Şekil-9) Saat açısını oluşturan referans meridyen Greenwich Meridyeni ise", Gök cisminin saat açısı Greenwich saat açısıdır (GHA).

[img=371x423]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image020.png[/img]

Şekil-10

Referans meridyen gözlemcinin meridyeni ise, Gök cisminin saat acısı mahalli saat açısıdır. (LHA) Gök cisimlerinin saat açıları daima batıya doğru ölçülürler.

Meridyen Açısı: Gözlemcinin meridyen ile Gök cismi saat dairesi arasında kalan, Doğuya ve Batıya doğru 180° ye kadar Kutuplarda oluşan açıdır. Meridyen açısı daima E-W işareti ile belirlenmelidir.

Bir Gök cisminin 180° kadar saat açısı (t) meridyen açısına eşit olup işareti W dır. 180° den büyük saat açılarının 360° den farkı (t) meridyen açısına eşit olup işareti (E) dir. (Şekil-10)

Meyil (Declination): Gök cisminden Gök Ekvatoruna paralel bir düzlem geçirildiğinde bu düzlemin Gök Küresi ile ara kesiti olan daire Gök cisminin meyil dairesidir. Meyil dairesi ile Ekvator arasındaki açısal uzaklık, Gök cisminin meyili (Declination) Dec. Yerküresinin merkezinden ölçülür. (Şekil-9)

Gök cismi, Gök Ekvatorunun Kuzeyinde ise meyil (Dec) N, Gök Ekvatorunun Güneyinde ise S olarak nitelendirilir.

5. UFUK

a. Gök ufku:

Yerküresi merkezi ile , Yerküresi üzerinde bulunan bir gözlemcinin mevkiini birleştiren ve Gök Küresi üzerinde (Z) Başucu noktasını oluşturan doğruya dik ve Yerküresi merkezinden geçmek üzere bir düzlem geçirildiğinde, bu düzlemin Gök Küresi ile oluşturduğu ara kesit 0 gözlemcinin Gök Ufkunu oluşturur.

Bu tanımlamaya göre Gök Küresinin yarısı Gök Ufku üzerinde kalır ve Gök Küresinin yarısında bulunan Gök cisimlerinin görülebilmesi olasıdır. (Şekil-11)

[img=350x416]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image022.png[/img]
Şekil-11

b. Geoidal Ufuk (Geoidal Horizon):

Yerküresi üzerinde ve deniz (Seviyesinde) düzeyinde bulunan bir gözlemcinin bulunduğu mevkiden deniz düzeyine teğet ve Gök Ufku düzlemine paralel bir düzlem geçirildiğinde bu düzlemin Gökküresi ile ara kesiti Geoidal Ufku oluşturur. (Şekil-11)

c. Duyusal Ufuk:

Bir gözlemci daima deniz düzeyinden daha yüksek bir yerde bulunur. Örneğin bir geminin Köprü üstünde, bir yatın güvertesinde gibi. Deniz düzeyinden daha yüksekte bulunan bir gözlemcinin göz düzeyinden geçirilen bir düzlemin Gök Küresi ile oluşturduğu ara kesit Duyusal Ufuktur. (Şekil-11)

d. Coğrafi Ufuk:

Deniz düzeyinden daha yüksekte olan bir gözlemcinin, göz düzeyinden çıkan ve Yerküresinde deniz yüzeyine teğet olan doğruların Yerküresi üzerindeki geometrik yeri, gözlemcinin Coğrafi Ufkunu oluşturur.

Gözlemcinin deniz yüzeyinden yüksekliği arttıkça Coğrafi Ufuk mesafesi de uzar. (Şekil-11)

e. Gözüken Ufuk:

Deniz düzeyinden daha yüksekte olan bir gözlemcinin Coğrafi Ufkunu oluşturan doğruların Gök Küresi üzerindeki geometrik yeri, gözlemcinin Gözüken Ufkudur. Gözüken Ufuk Şekil-11 'de görüldüğü gibi, Gök Küresinin, Gök Ufkuna göre daha büyük bir kesiminin görülmesini sağlar. Bu nedenle bir gözlemcinin deniz düzeyinden olan Gök Yüksekliği arttıkça Gök Küresinde gözlemlediği alanda büyür.

f. Çevren Alçalımı (Dip):

Eski deyimle inhitatı Ufuk olarak tanımlanan Çevren Alçalımı (Dip) Duyusal Ufuk düzlemi ile, Coğrafi Ufukla Gözüken Ufuk'u oluşturan doğrular arasında kalan açıdır.(Şekil-11) Gözlemcinin deniz düzeyinden olan yüksekliği arttıkça Çevren Alçalımını oluşturan açıda büyür.

g. Ufuk Koordinat Sistemi

(1) Birinci Düşey Daire (Prime Vertical Circle):

Gözlemcinin Baş ucundan (Z) ve Ufuk düzlemi ile Gök Ekvatoru düzleminin Kesim Noktasından geçen ve Ufuk düzlemine dik olan büyük daire Birinci Düşey Dairedir.(Prime Vertical Circle) Ekvator . düzlemi . ile Ufuk düzlemi bir birini Gözlemci Ufkunun (E - W) Doğu ve Batı noktalarında keserler. ($ekil-12)

(2) Düşey Daire (Vertical Circle):

Gözlemcinin Başucu noktasından (Z) ve gözlem yapılan Gök Cisminden geçerek Ufuk düzlemine dik olan büyük daire Düşey Dairedir. Gözlem yapılan Gök Cisminin Ufuktan olan yüksekliği bu daire yayı üzerinde ölçülür.

Bu nedenle gözlem yapılırken sekstant düzlemi, düşey daire düzlemi üzerinde olmalıdır. Bunu sağlamak için, sekstant, gök cisminin semti yönünde ve Ufka dik olarak tutulmalıdır. Düşey daireye yükseklik dairesi de denir. (Şekil-13)

[img=285x326]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image023.png[/img]
Şekil- 12

Başucu mesafesi: Gök Cismi ile başucu arasında kalan ve düşey daire yayı üzerinde ölçülen Zx mesafesidir. (Şekil-12) Başucu mesafesi yüksekliğin doksan dereceden farkıdır.

Semt: Gök Cismi yüksekliğinin ölçüldüğü düşey daire yayı ile gözlemcinin meridyeni arasında kalan açıdır. (Şekil-13.)

Semt açısı iki yöntemle ifade edilir. Az kısaltması ile yüksek Kutuptan itibaren doğuya ve batıya doğru yarım dairesel yöntemle N...E-N...M ; S...E-S...H gibi. Diğer bir yöntem ise, Zn kısaltması kullanılarak 000°den 360° kadar ifade edilen dairesel yöntemdir.

[img=272x307]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image025.png[/img]
Şekil-13

h. Ufuk Düzlemi Üzerinde İzdüşümler:

Ufuk düzlemi ile Gök Küresinin ara kesiti yarıçapı sonsuz bir büyük daire oluşturur. Ufuk düzlemi üzerinde Gök Koordinatlarını oluşturan öğelerin izdüşümleri (Şekil-14) de görüldüğü gibidir.

[img=376x302]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image027.png[/img]
Şekil-14

Gözlemcinin meridyeni Ufuk düzleminde, hakiki Kuzey-Güney yönünde bir doğru şeklinde izdüşüm yapar ve Ufuk düzlemini iki yarım daireye ayırır. Birinci düşey daire ise Ekvatorla Ufuk düzleminin kesiştiği noktaları birleştiren, Doğu-Batı yönünü de bir doğru şeklinde görülür ve Ufuk düzlemini iki yarım daireye ayırır.

Gözlemcinin meridyeni ile birinci düşey dairenin kesim noktası, Ufuk dairesinin merkezi olup, Başucu noktasının izdüşümü veya gözlemcinin Ufuk düzlemi üzerinde bulunduğu noktadır. Yük sek kutup bu noktadan, colat kadar uzakta ve gözlemcinin meridyeni üzerinde izdüşüm yapar.

Gök Ekvatoru, Ufuk düzlemi üzerinde eğri şeklinde izdüşüm yapar ve merkezden uzaklığı, gözlemcinin enlemi kadar olup Ufuk dairesini E-W noktalarından keser. Gök cismi ise Ekvatordan Dec. değeri kadar ve merkezden de CoAlt. kadar uzaklıkta izdüşüm yapar. Düşey daire veya yükseklik dairesi merkez ile Gök Cismini birleştiren doğru şeklindedir. Gök Cisminin saat dairesi ise yüksek kutuptan geçen eğri şeklinde izdüşüm yapar.

i. Astronomi Seyir üçgeni:

Yerküresi üzerinde bulunan bir gözlemci Gök Küresindeki bir X Gök Cisminden gözlem yaptığında Yerküresinde bulunduğu mevkie göre. Gök Koordinat Sisteminde meydana gelen değerler (Şekil-15) de görüldüğü gibi bir Küresel üçgen oluşturur. Meydana gelen bu Küresel üçgen Astronomi Seyir üçgeni olarak tanımlanır.

Astronomi Seyir üçgeninin elemanları (Şekil-15) de görüldüğü gibi bir kenarı Zx Başucu mesafesidir. Başucu mesafesi gözlemcinin bulunduğu mevkie göre x Gök Cisminin Ufuktan olan yüksekliğinin doksan dereceden farkı (CoAlt)dür. Diğer bir elemanı(Pz) gözlemcinin Kutup mesafesidir. Gözlemcinin Kutup mesafesi ise bulunduğu enlemin doksan dereceden farkıdır.(Colat) gözlemcinin meridyeni ile x Gök Cisminden ve Z noktasından geçen düşey daire arasında kalan açı Semt Açısıdır, X Gök cisminin saat dairesi üzerinde Kutuptan olan uzaklığı ise bu üçgenin üçüncü kenarını oluşturur. Bu kenarda X Gök Cismi meylinin doksan dereceden farkı (Codec) dir. Gök Cisminin saat dairesi ile gözlem cinin meridyeni arasında kalan açı Mahalli Saat Açısı (LHA) dır.

[img=279x312]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image029.png[/img]
Şekil-15

Astronomi seyir üçgeninin oluşturan elemanlardan Colat değeri gözlemcinin DR mevkiine göre saptanır. Gök cisminin gözlem yapıldığı zamana göre Dec. ve LHA değerlerini de Almanaktan saptamak mümkündür. Bu durumda Küresel Astronomi seyir üçgeninin üçüncü kenarı olan Zx mesafesi ile semt açısının bulunması üçgenin çözümü ile mümkün olur. Bu şekilde bulunan Zx Başucu mesafesi hesabi başucu mesafesi, semt ise hesabi semttir.

6. GÜN

İnsanlar ilk çağlardan itibaren yaşantılarını, olayları saptayıp Kronolojik olarak değerlendirmek istemişler ve bu amaçla Takvimi, Günleri ve zaman kavramını oluşturmuşlardır. Sistem olarak Takvim, gün ve zaman kavramını oluştururken, rahatlıkla gözlenebilen gök cisimlerinin periyodik hareketlerinden yararlanmışlar ve bu amaçla Güneş ve Ayın hareketlerini gözlemleyerek esas almışlardır.

(Zahiri) Gözüken Güneşin

a. (Nısbi) Görece Hareketi:

Yerküresi, Günlük eksenel hareketini yaparken (Şekil-2) aynı zamanda, güneş çevresindeki yörüngesel hareketini de sürdürür.

Yerküresi, kutup ekseni etrafında 360º derecelik hareketini yaparken, üzerinde bulunan gözlemciler Güneşi, Yerküresinin çevresinde, doğudan batıya doğru hareket ediyor seklinde gözlemler (Şekil-16). Güneşin gözlemlenen bu hareketi, (Nısbi) görece hareketidir. Gerçekte Güneş sabittir, ancak Yerküresinin eksenel hareketi sonucu, doğudan batıya doğru hareket ediyor gibi gözükmektedir.

[img=398x437]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image031.png[/img]
Şekil-16

b. Zahiri Güneş Günü

(1) Gözüken Güneş Günü:

Yerküresinin 360 derecelik eksenel hareketinin Gözüken Güneşe göre değerlendirilmesi, Zahiri (Gözüken) Güneş Gününü oluşturur.

Güneş, A mevkiinde bulunan bir gözlemcinin Alt Meridyeni üzerinde iken, A mevkiindeki gözlemciye göre (Zahiri) Gözüken Güneş Gününün başlangıcıdır (Şekil-17). Yerküresinin Konum-1 de görüldüğü gibi.

[img=447x288]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image033.png[/img]
Şekil-17

Yerküresi batıdan doğuya doğru 360 derecelik hareketini yaparken, aynı zamanda, doğuya doğru güneş çevresinde yörüngesel hareketini de sürdürür. Bu nedenle Yerküresi 360 derecelik hareketi sonunda (Şekil-17) de görüldüğü gibi II konumda olacaktır. Yerküresi yörünge üzerinde II. konuma geldiğinden, 360 derecelik eksenel hareketini yaptığı halde Güneş, A mevkiindeki gözlemcinin alt meridyeni üzerinde bulunamayacaktır. Güneşin, alt meridyen üzerinde bulunabilmesi için, Yerküresinin 360 dereceden daha fazla eksenel dönüş yapması gerekir.

Bu hareket sonucu güneşin alt meridyen üzerine gelmesi ile oluşan gün, gözüken Güneş (zahiri Güneş günü) günüdür.

Yerküresi ile Güneş arasındaki mesafe Ocak ayında ortalama 91.400.000 mil, Temmuz ayında ise 94.500.000 mildir (Şekil-3). Yerküresi, Güneş çevresindeki yörünge hareketini Kepler'in ikinci kanununa göre, eşit zamanda eşit alan süpürecek şekilde hareket etmektedir. (Şekil-5) Bu nedenle, Yerküresi Güneş'e yakın olduğu evrede, yörünge hızı daha fazla ve kat ettiği yörünge yayı üzerindeki mesafe daha uzundur. Güneş'e uzak olduğu evrede ise yörünge hızı daha az ve kat ettiği yörünge mesafesi daha kısadır. (Şekil-5) Yerküresinin bu şekildeki hareketi, yörünge hareketini, düzenli ve belirli bir hızla yapmadığını göstermektedir. Bu nedenle Zahiri Güneş Gününün oluşması için, Yerküresinin 360 dereceden daha fazla yapacağı dönüş miktarı da değişken olacaktır. Sonuç olarak Güneş'in görece hareketi, düzenli bir Güneş Gününün oluşmasını sağlayamaz.

[img=403x342]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image035.png[/img]
Şekil-18

(2) Ortalama güneş:

Gözüken Güneşin Ekliptik düzleminde ve elips yörüngedeki görece (Nısbi) hareketinin düzensizliği, ortalama Güneş kavramının varsayımına neden olmuştur.

Ortalama Güneş (Mean Sun), Ekvator üzerinde, gözüken Güneşin ortalama hızı ile hareket ettiği varsayılan Güneştir. (Sekil- 18)

(3) Ortalama güneş günü:

Ortalama Güneşin görece (Nısbi) hareketine göre Gün Kavramı, Ortalama Güneş Günüdür. Yerküresi üzerinde bulunan bir gözlemciye göre ortalama • Güneşin alt meridyen üzerinde bulunduğu an, Ortalama Güneş Gününün başlangıcı saat 00[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] bir önceki günün ise sonu saat 24[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] dır.

Güneş yılı ise Yerküresinin Güneş çevresindeki tam bir yörüngesel hareketidir. Güneş yılı yaklaşık 365 1/4 gündür. Bu nedenle bir yıl 365 gün olarak kabul edilmiştir. Sonu çift rakam ile bitip dört ile bölünebilen yıllar ise 366 gün olarak saptanmıştır. 366 gün olan yıllara artık yıl adı verilmiş ve Şubat ayı 29 gün olarak saptanmıştır. Bir yıl 365 günden tam 1/4 gün fazla değildir. 1/4 günden (6 saatten) 31 dakika 14 saniye daha kısadır. Bu nedenle sonu iki sıfırla biten yıllardan 400'e tam olarak bölünebilen 2000-2400 gibi yıllar hariç 1900-200 gibi yıllar artık yıl olmazlar.

[img=641x190]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image037.png[/img]
Şekil-19

(4) Zaman denklemi:

Diğer kısımlarda açıklandığı üzere Gözüken gerçek güneşin, görece yörünge hızının değişken olması ve gerçek güneşin yerine Ekvator üzerinde sabit hızla görece hareket eden Ortalama güneşin kabul edilmesi sonucu, Gerçek Güneşin saat açısı ile Ortalama Güneşin saat açısı arasında bir farklılık meydana gelir. Ortalama güneşin saat dairesi ile gerçek güneşin saat dairesi arasındaki açısal farkın zaman olarak ifadesi, zaman denklemidir. Zaman denklemi gerçek güneşin değişken görece hızı nedeni ile sabit bir değer olmayıp değişkendir. Zaman denklemi Almanak'ın günlük sayfalarında Greenwich Meridyenine göre 00[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] ve 12[sup]h[/sup] 00[sup]u[/sup] için verilmiştir.($ekil-19)

(5) Ortalama güneş zamanı:

Ortalama Güneşin, herhangi bir meridyene göre saat açısının zaman olarak ifadesi Ortalama Güneş Zamanıdır. (MST) (Mean Solar Time) Kısaca ortalama zaman denir. (Mean Time) Ortalama Güneşin belirli bir meridyene göre saat açısının zaman olarak ifadesi Mahalli Ortalama zamanıdır. (LMT) (Local mean Time) Ortalama vakti saptamak için belirli meridyen olarak Greenwich meridyenini alırsak, ortalama Güneşin Greenwich meridyenine göre saat açısının zaman olarak ifadesi Greenwich ortalama vaktidir.

Herhangi bir meridyene göre ortalama vaktin başlangıcı aynı zamanda günün başlangıcıdır, Ortalama Güneş alt meridyende iken günün başlangıcı olup vaktin 00[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] 00[sup]s[/sup] dır. Yerküresi 360° lik eksenel hareketini tamamladığında güneş yine alt meridyen üzerine gelir ve bir günün sonu, diğer günün başlangıcım oluşturur. Yerküresinin bir günlük eksenel hareketine göre ortalama güneşin 15° saat açısı 1 saattir. 1° lik saat açısını ise 4 dakikada oluşturur.

Ortalama güneş belirli meridyen ile 270° lik saat açısı yaptığında LMT 06[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup], 360° olduğunda LMT 12[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] 90º olduğunda 18[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup], 180° olduğunda 24[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] olur.

(6) Boylam Ve Zaman İlişkisi:

Ortalama Güneşin bir saatte 15° lik saat açısı oluşturması, güneşin Yerküresi üzerindeki izdüşümü de, bir saatte 15° lik boylam farkı oluşturur. Boylamların başlangıcı Greenwich boylamı olduğuna göre, doğu ve batı boylamlar, açısal değerlerine göre saat farkı oluşur.

Boylamların ve saat açılarının, karşılığı olan zaman farkları, Almanak'ın artmalar ve düzeltmeler sayfalarında verilmiştir.

Yerküresi, güncel eksenel hareketini, batıdan doğuya doğru yapmaktadır. Bu nedenle güneşin güncel görece hareketi, doğudan batıya doğru gözükür ve Güneşin doğuşu önce doğudaki gözlemciler tarafından daha sonra batıdaki gözlemciler tarafından gözlemlenir. Örneğin lat 38° N long 36° 28'W mevkiindeki bir gözlemci Güneşin doğuşunu lat 38° N long 40° 28'W mevkiindeki gözlemciden daha önce gözlemler. Bu nedenle zaman doğudaki bir mevkide batıdakine göre daha ileridir.

[img=420x460]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image039.png[/img]

Şekil-20

ZAMAN-SAAT AÇISI İLİŞKİSİ

ZAMAN                                SAAT AÇISI
24 saat                                    360°
1 saat                                      15º
4 dakika                                  1°
1 dakika                                  15'
4 saniye                                   1’
1 saniye                                   0.25'

(7) Yerel Saat (Mahalli Saat) LMT:

(Şekil-20) de (M) gözlemcinin üst meridyeni, (m) alt meridyeni (G) Greenwich meridyeni(g) 180° meridyeni veya Greenwich alt meridyeni O ortalama güneş, P[sub]s[/sub] Güney Kutbu gösterilmiştir.

Şekil-20 de M mevkiindeki gözlemciye göre, ortalama güneş gözlemcinin üst meridyeninde olduğuna göre M mevkiinde saat 00[sup]m[/sup], Greenwich meridyeninde saat 15[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] m[sub]1[/sub] .. mevkiinde saat 00[sup]m[/sup], m mevkiinde ise saat 24[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] - 00[sup]h[/sup] 00[sup]m[/sup] dır.

Ortalama güneşe göre bu zamanlar, saat açısının zaman olarak ifadesi olup Yerel Saat (Mahalli saat) (LMT) (Local Mean Time) dır. Greenwich boylamına göre Ortalama Güneş saat açısının zaman olarak ifadesi (GMT) Greenwich mean Time dır. GMT Universal Time (UT) olarak da tanımlanmıştır.

Doğu boylamlarında zaman, Greenwich boylamına göre ilerde, batı boylamlarında ise geridedir. Bu nedenle doğu boylamlarına göre vaktin (LMT)/ Greenwich vaktine dönüştürülmesi için boylam değerinin saat olarak karşılığı, o boylamdaki vakitten (LMT) çıkartılmalı, batı boylamlarında ise ilave edilmelidir.

ÖRNEK 1:

35° 42'E boylamında vakit LMT 14[sup]h[/sup] 36[sup]m[/sup] 20[sup]s[/sup] iken GMT vakti nedir?

long 35° 42' ... ... 2[sup]h[/sup] 20[sup]m[/sup]

42' ... 2[sup]m[/sup] 48[sup]S[/sup]

2[sup]h[/sup] 22[sup]m[/sup] 48[sup]S[/sup]

LMT 14[sup]h[/sup] 36[sup]m[/sup] 20[sup]s [/sup]

long E-2[sup]h[/sup] 22[sup]m[/sup] 48[sup]S[/sup]

GMT 12[sup]h[/sup] 13[sup]m[/sup] 32[sup]S[/sup]

ÖRNEK 2:

35° 42' W boylamında vakit LMT 14[sup]h[/sup] 36[sup]m[/sup] 20[sup]s[/sup] iken GMT vakti nedir ?

long 35 42'W 2[sup]h[/sup] 22[sup]m[/sup] 48[sup]S[/sup]

LMT 14[sup]h[/sup] 36[sup]m[/sup] 20[sup]s[/sup]

long W+2[sup]h[/sup] 22[sup]m[/sup] 48[sup]S[/sup]

GMT 16[sup]h[/sup] 59[sup]m[/sup] 08[sup]s[/sup]

(8) Bölgesel Saat (ZT):

Ortalama Güneş'in herhangi bir boylam ile yaptığı saat açısının zaman olarak ifadesi Yerel Saat (Mahalli Saat) (LMT) olduğuna göre, her boylam için farklı bir yerel vakit söz konusu olur. Her boylam için farklı vakitler ise güncel yaşamın düzenlenmesine uygun değildir. Ülkelerde standart bir vaktin uygulanması, Açık Deniz Seyrinde güncel yaşamın düzenlenmesi (LMT) Yerel Zamanın kullanılması ile mümkün olamaz. Bu nedenlerle Bölgesel Saat Sistemi (ZONE TİME) oluşturulmuştur.

Bölgesel Saat Sistemi Güneşin bir saatte 15° saat açısı meydana getirmesi ve Yerküresi Koordinat Sisteminde Greenwich boylamının, başlangıç boylamı olması esasına dayandırılmıştır.

[img=366x384]file:///C:/Users/AYTEMI~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image041.png[/img]
Şekil-21

Greenwich boylamının 7° 1/2 E ve 7° 1/2 W boylamları arasında kalan 15° lik bölge sıfır (ZONE) bölgesi olarak kabul edilmiş ve Greenwich boylamına göre LMT, bu bölgede, bölgesel saat olarak alınmıştır. Doğu ve batı Yarım Küreleri 7° 1/2 E ve 7° 1/2 W boylamlarından itibaren 1729 1/2E ve 172° 1/2 W boylamlarına kadar 15° lik boylam farkı ile bölgelere ayrılmıştır. 7°l/2 E boylam ile 22°l/2 E boylamı arası doğu yarım küresi için birinci bölgeyi oluşturur. Bu bölgede 15° E boylamı standart zaman boylamıdır. 159. E boylamına göre (LMT) Yerel Vakit bu bölge için bölgesel vakit olarak uygulanır. Güneş bir saatte 15° lik saat açısı oluşturduğuna göre bu bölge (ZONE) ile GMT arasında 1 saatlik fark vardır. Vakit 7º1/272 E-22°l/2 E boylamlarının sınırladığı bölgede 1 saat ilerdedir. Batı yarım küresinde ise birinci bölge 7°l/2 W boylamı ile 22°l/2 W boylamları - arasında kalan bölgedir. Bu bölgede 15°W boylamına güre (LMT) Yerel Vakit, Bölgesel Vakit olarak uygulanır. Bu bölge ile GMT arasında bir saatlik fark vardır. Vakit 7° 1/2 W-22° 1/2 W boylamlarının sınırladığı bölgede (ZONE) bir saat daha erkendir.

Greenwich de vakit, doğu yarım küresindeki bölgelere göre, daha erken olması nedeni ile bu bölgeler (-) ZONE dur. Bu bölgelerdeki vakte göre GMT bulmak için saat farkını çıkarmak gerekir. (Şekil-21) Batı yarım küresindeki bölgeler ise (+) ZONE dur. Bu bölgelerdeki vakte göre GMT bulmak için saat farkını ilave etmek gerekir.

Doğu ve batı yarım kürelerde oluşturulan Zaman/Vakit bölgeleri, Greenwich meridyeninden itibaren her 15° boylamın 7°l/2 doğu ve batısını kapsar. Bu bölgelerde Orta Boylam Zaman Referans Boylamı veya Standart Zaman Boylamıdır. Her bölgede, Standart Zaman Boylamındaki LMT, 0 bölgede (ZONE TIME) bölgesel saat olarak kullanılır.

Bu şekilde oluşturulan bölgesel saat sistemi ile Yerküresi yirmi beş saat bölgesine ayrılmıştır. Bölgesel Vaktin, hangi bölge saatine ait olduğunu belirtmek amacı ile bölgeler harflendirilmiştir.(Şekil-21)

GMT nin uygulandığı sıfır saat bölgesi Z harfi ile tanımlanmıştır. Doğu yarım küresi A'dan (j harfi hariç) M harfine kadar, batı yarım küresi ise N harfinden Y harfine kadar tanımlanmıştır. Bölgelere göre bölge harfleri ve Greenwich meridyenine göre saat farkları :

Doğu Yarım Küresi

(ZD) Saat Farkı:
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
Bölge Harfi:
A
B
C
D
E
F
G

Standart Zaman

Boylamı
15°E
30°E
45°E
60°E
75°E
90°
105°E

-8
-9
-10
-11
-12
H
I
K
L
M
120°E
135°E
150°E
165°E
172°,l/2 E-180°

Batı Yarım Küresi

(ZD) Saat Farkı:
+1
+2
+3
+4
+5
+6
+7
Bölge Harfi:
N
O
P
Q
R
S
T

Standart Zaman

Boylamı
15°W
30°W
45°W
60°W
75°W
90°
105°W

+8
+9
+10
+11
+12
U
V
W
X
Y
120°W
135°W
150°W
165°W
172°,l/2 W-180°

Greenwich Sıfır Bölgesi Z

Bölgesel saatler belirtilirken bölge (ZONE) harfi Vaktin sonuna konmalıdır. Örneğin long 63° 35'E boylamındaki bölge saatine göre saat 15[sup]h[/sup] 30[sup]m[/sup] 20[sup]S[/sup] belirtmek için 15[sup]h [/sup]30[sup]m[/sup] 20[sup]s[/sup] D olarak yazılmalıdır. Burada kullanılan D harfi belirtilen vaktin hangi bölge saatine göre olduğunu gösterdiği gibi, GMT bulmak için saat farkının (ZONE DISCRIPT'in) ZD-4 olduğunu da belirtir.

(ZONE TIME) Bölgesel Saatin : ZT 18[sup]h[/sup] 35[sup]m[/sup] 42[sup]S[/sup] D ZT 15[sup]h[/sup] 42[sup]m[/sup] 30[sup]s[/sup] Q

GMT Dönüştürülmesi : ZD- 4 ZD+ 4
GMT 14[sup]4[/sup] 35[sup]h[/sup] 42[sup]S[/sup] GMT 19[sup]h[/sup] 42[sup]m[/sup] 30[sup]s[/sup]

c. Bölgesel Saatlerin Kullanımı Memleket Saatleri

(1) Standart Saatler:

Seyir eden gemilerde güncel yaşantının sürdürülmesi, Vardiyaların düzenlenmesi, Bölgesel Saatlere (ZONE TIME) göredir. Herhangi bir ülkenin bir limanından diğer bir limanına seyir ediliyor ise o ülkenin saati kullanılır. Açık denizde seyir ederken batıya doğru yapılan seyirlerde 15° lik saat bölgeleri sınırı geçildikçe gemideki vardiya saatleri bir saat geri alınır. Doğuya doğru yapılan seyirlerde ise her 15°'lik bölge sınırı geçildiğinde Vardiya Saatleri bir saat ileri alınır.

15°'lik bölge saatlerine göre, saatlerin düzenlenmesi, açık denizde seyir eden gemiler için kolaylıkla uygulanabilir bir sistemdir.

Ülke saatleri için aynı yöntemin uygulanması bazı güçlükler doğurur. örneğin, bir ülkenin topraklarından birden çok standart zaman boylamı geçebilir veya iki ayrı zaman bölgesi içinde kalabilir. Bu nedenle her ülke bulunduğu fiziki ve siyasi coğrafyasını göz önüne alarak Greenwich saatine göre en uygun bölge saatini saptamıştır. Ülkelerin kabul edip kullandığı bölge saatleri Standart Saat (Standart Time) olarak tanımlanır.

Çok geniş alan kapsayan Amerika Birleşik Devletleri, ( Eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ) Bağımsız Devletler topluluğu sınırları içinde birden çok bölgesel saatin ülke saatleri olarak kullanılması saptanmıştır. Örneğin, Amerika Birleşik Devletlerince Doğu; Merkezi, Dağlık ve Pasifik bölge saatleri olarak doğudan batıya doğru dört ayrı bölgesel saat uygulanmaktadır. Greenwich vaktine göre doğu bölgesi ile 5 saat Pasifik bölgesi ile de 8 saat fark vardır.

Greenwich boylamı ispanyanın doğusundan geçmekte ve büyük bir bölümü batı yarım küresinde kalmasına rağmen ispanyanın kullandığı zaman -1 bölge saati olan Avrupa saatidir.

Birçok ülke enerji tasarrufu nedeni ile ayrıca yaz saati uygulamaktadırlar. (Daylight Saving Time) DST veya (Summer Time) ST. olarak tanımlanır.

Ülkelerin kullandıkları standart zamanlara göre Greenwich ile saat farklılıkları ve hangi ülkelerin yaz saati kullandığı NOTİK ALMANAK'da belirtilmiştir.

Herhangi bir ülke limanına varış vaktini saptayacak olan gemiler NOTİK ALMANAK'dan o ülkelerde kullanılan standart zamana göre varış vakitlerini belirlemelidirler.

(2) Tarih/Takvim Çizgisi:

[align=justify][color=black] 180° boylamı Tarih veya Takvim çizgisidir. Doğu yarım Küresinde 172°,5 E boylamı ile 180° boylamı arasındaki bölge ZD-12 bölge harfi M dir. Greenwich'e göre 12 saat fark vardır ve bu bölgede saatler 12 saat ileridir. 172°,5 W boylamı ile 180° boylamı arasındaki bölge, ZD+12 bölge harfi Y d

aytemiz89