Skip to main content

TD Türk Denizcileri W.

CS

Türk Denizcileri.com'a hoş geldiniz!

Merhaba, Ziyaretçi! Ben Mini; size yardımcı olabilmek için buradayım. İçerik sağlayıcı paylaşım sitemize eriştiğiniz için çok mutluyuz. Giriş yaparak, birbirinden güzel içeriklerimizden kolaylıkla faydalanabilirsiniz. Kayıtlı değilseniz, hemen ücretsiz ve kolay bir şekilde kayıt olabilirsiniz. Sizi de ailemize bekliyoruz.

(Giriş yapmamış kullanıcılar tarafından görüntülenir.)

Türk Denizcileri Forumu içersinden hiç bir üye, kurucu ve yönetici ücret talep edemez. Talep eden veya ücret karşılığında birşey yaptırmak isteyen kişiler forumdan süresiz olarak uzaklaştırılır.
Reklam ve iş birliği için İletişim için aytemiz89@gmail.com
07-03-2013, 12:02 PM
#1
Çevrimdışı
1- DENGENİN TANIMI

Gemi dengesi gemi yapımcılarının ince hesaplar sonucu saptadıkları bir dizayn konusudur.Genel kurallara göre saptanan bir model ve denge hesapları,gemicinin günlük işlemlerine giren çeşitli konularla girift olduğundan denizde çalışan tüm denizcileri ilgilendiren bir özelliği bulunur.

Bir geminin iki tür duruş dengesi vardır.(a)Boyuna denge,(b)Enine denge.bunlardan birincisi teknenin baş-kıç yönünde kararlı durmasını,ikincisi de alabora olmamasını sağlar.Boyuna denge genellikle geminin daima emniyet içinde durmasını sağlayacak değerdedir.ender durumlarda beliren tehlike de,geminin sürekli baş-kıç yapması, tekne formunun bozulması vb.dir.

Enine denge konusu ise,tüm denizcilerin karşılaştıkları bazı sorunlar çıkartan,gemi teknesinin bayılması, alabora olması ve batması gibi olaylar yaratan, en azından yüklenmiş yüklerin hasarlanmasına  sebep olan önemli bir etmendir.

Bu arada denizcilerin çoğunun gözünden kaçan önemli bir ayrıntıyı işaret etmek gerekir.Denge hesaplarının sadece geminin alabora olmaması için olumlu bir GM değeri kazanılmasında ve geminin ne kadar su çektiğini bulmak konusunda faydalı olduğunu düşünürüz.Oysa ,Denge başlığı altında anlatılan fakat çok çeşitli olaylarda yararlı olacak bilgiler bulunmaktadır.Örneğin, bir geminin su derinliği uygun bir limandan, su derinliği kısıtlı bir liman için yük aldığını düşünelim.Gemi kaptanı,mümkün olduğu kadar çok yük almak zorundadır.Bu içinde bulunduğu ticari ünitenin verdiği bir görev zorunluluğudur.Bu amaçla, yüklemede geminin kamburlaşma özelliğinden başlayan hesaplar,draftların gösterdiğinden daha fazla yüklemek ve armatöre daha fazla navlun sağlamak gibi çabalarda yoğunlaşır.Bu arada, boşaltma limanında gel-git sularının varıştaki yüksekliğini hesaplamak ve geminin uygun bir balast tankına deniz suyu almak veya boşaltmak gibi su çekimini değiştiren hesaplar ile gemiyi limana sokmak,hepsi bu bölümde incelenen konuların vericileridir.


2- GEMİNİN KORUNMASI

1-GENEL AÇIKLAMA

Gemiye yüklenen bir ağırlık değişik nedenlerle gemi yapısını bozabilir; bu olguları şöyle özetleyebiliriz:

1- Geminin belli bir yerine, örneğin güvertesinin yada gladorasının belli bir bölgesine,o yerin taşıyamayacağı ağırlıkta bir yük konur; bu yüzden o yer çöker.
2- Gemi içinde oldukça homojen dağılması gereken yükün, bir anbarda, gladorada yada tankta yığılması dolayısıyla geminin genel yapısında bir deformasyon olur.


     Yüklü geminin seyri sırasında, baş-kıç ve yalpa devinimleri dolayısıyla gemi içindeki yüklerin yer çekimi etkisiyle kompartman perdelerine ve alabandalara basınç yaptıkları da göz önünde tutulmalıdır.


     Geminin korunması konusunu:

          a)Ağırlıkların düşey dağıtımı;
          b)Ağırlıkların boyuna dağıtımı;
          c)Ağırlıkların enine dağıtımı;
          d)Ağır yükleri bir noktaya yığmamak;

başlıkları altında incelemek uygun olacaktır.



3-AĞIRLIKLARIN DÜŞEY DAĞITIMININ GEMİ
                                        DENGESİNE ETKİSİ                              

1-GİRİŞ

        Gemi mühendisleri, yaptıkları gemilerin yalnız boş durumdaki KG sini verebilirler. Yapılan geminin, ancak uygun yüklemeler sonunda gerek statik denge ve gerekse denge menzili bakımından güvenini sağlayabilirler.Buradaki uygun yüklemeler sözüne dikkat edilmelidir. Geminin denge durumu bir yönde G noktasının yerine kesin olarak bağlı bulunduğundan, yüklemenin sorumlusu ve yetkisi olan gemi zabitinin gemi dengesinde rolü çok önemlidir.Yüklemenin sorumlusu olan zabit ağırlıkların düşey dağıtımını öyle yapmalıdır ki, G noktasının yükleme sonundaki yeri gemi dengesinin elverişli, uygun, yeterli olmasını sağlasın.

    Gemilerin yüklenmesinden sorumlu olanlar dileyip özledikleri elverişli koşulları çok seyrek bulurlar.Çokluk kötü yüklemelerin en elverişlisini bulup yapmak zorundadırlar. İşte bu güçlük göz önünde tutularak geminin GM’ini sürekli olarak kontrol etmek ve yüklerin düşey dağıtımında GM’i gözetmek şarttır.

  Ticaret gemilerinde genel olarak, uygun bir GM bırakıldığında, en az 60º kadar bir denge menzili vardır.Birçok ticaret gemisinde ise 90º bayılmada bile doğrultucu kuvvet mevcuttur.Ortalama ticaret gemileri için uygun bir metesentr yüksekliği 1-3 kadem arasındadır.Genel olarak geminin metesantr yüksekliği 1 kademden küçükse bu gemi tender bir gemi sayılabilir.Tersine metesantr yüksekliği 3 kademden büyük gemiler ise stiff gemi olarak tabir edilebilir.Yolculuk süresince yapılacak yakıt ve su harcamalarının G noktasını tehlikeli olacak şekilde yükseltmemesini sağlamak şartıyla, yük zabiti 1-2 ayak kadar bir metesantr yüksekliğini amaç edinmelidir.

      Denizcilerin kabullendiği bir kuralı belirtmek gerekir.Gemilerin uygun bir denge durumu kazanabilmeleri için toplam yükün 1/3 ünü gladoralara, 2/3 ünü de dip anbarlara koymak kuralı çok söylenen ve güvenilen bir kuraldır; ancak, bugün artık klasik diyebileceğimiz tipteki tek gladoralı gemiler için bu kurala uyulması çokluk iyi sonuç verdiği halde gemilerin özelliklerindeki çeşitlilik dolayısıyla bazı gemilerde kötü sonuçlar doğurduğu da olur.Bu bakımdan, bu kurala güvenmemek ve gemilerin çok çeşitlendiği zamanımızda, her geminin özelliğine göre yükleme yapmak doğru olur.


2-DİRİ(STİFF)GEMİ
   
Stiff gemi GM’i büyük olarak tanımlanabilir.Bu da GZ’ in yani doğrultucu kuvvet kolunun büyük olması demek olur.Böyle bir gemi bir dış etkenin etkisiyle bir yana bayılırsa, gemiyi doğrultmaya çalışacak olan doğrultucu moment büyük olur.Çünkü doğrultucu kuvvetlerin kolu büyüktür.Böyle olduğu için de gemi hızla doğrulur.Bu yüzden diri gemilerin yalpası sert ve yalpa peryodu küçüktür.

  Aşırı diri olan gemi denizde sert yalpalar yaptığı için gemi bünyesinin zorlanmasına neden olur.Aşırı yalpalar nedeniyle gemi denizli havalarda yol kaybına uğrar.Tabiiki buda fazla yakıt demektir.Sert yalpa yapan geminin içindeki yük kayması, gemiyi ve yükü hasara uğratması ihtimallerini gözarde etmemek gerekir.Bu sakıncalar dikkate alınarak yükleme yapılırken gemiyi stiff duruma getirmemeye çalışılmalıdır.Bu durum sonra anlaşıldığı takdirde omurgaya en yakın yerlerdeki yakıtını harcamak suretiyle G noktasını, yükseltmeye,yani GM’i küçültmeye çalışmak uygun bir yöntemdir.

      Stiff  bir geminin GM’ini küçültmek için yapılacak işlem dabılbotum tanklarındaki safranın denize basılmasıdır.Bu işlem sırasında meydana gelebilecek geniş serbest su yüzeyi dolayısıyla G noktası yükselir.Bu tip gemilerde GM o kadar büyüktür ki, G noktasının yükselmesi hiçbir sakınca doğurmaz.


3-TENDER(UYSAL) GEMİ
   
    Tender gemi, GM’i küçük gemi olarak tanımlanabilir.GM’i küçük demek, doğrultucu kuvvet kolu olan GZ’nin küçük olması demektir.Bu yüzden uysal bir dış etkenle bir yana bayılsa,gemiyi doğrultmaya çalışacak olan doğrultucu moment küçük olacak ve gemi ağır-ağır doğrulacaktır.Bu yüzden tender geminin yalpaları ağır olur.

  Doğrultucu momentin küçük değerde olması geminin dengesinin kötü olması demek değildir.Diri geminin aksine uzun peryotlu ağır yalpalar yapması tender gemide yükün ve gemi adamlarının yalpadan zarar görmeleri olasılığını da azaltır.Hatta genel denge durumu bakımından da tender gemi stiff gemiye oranla daha iyidir.Denge menzilini etkileyen faktörlerden biri de GM’dir.GM küçüldükçe denge erimi de küçülür.

      Sefer esnasında geminin aşırı uysal olduğu anlaşırsa G noktasını alçaltacak önlemler alınmalıdır.Örneğin, kömürlü bir gemide üst kömürlüklerdeki kömür aşağılara aktarılabilir;d.b.tankları olan gemide bu tanklardan  boş olanlara safra  alınabilir.Double-bottom tanklarına su alınırken doğan serbest su sathı dolayısıyla G noktası önce biraz yükselirse de tank dolunca G noktası başlangıçtaki yerinden  biraz daha alçalmış olacak ve GM biraz büyümüş olacaktır.




4-SAFRALI GEMİ
               
    Geminin genel olarak daha çok suya gömülmesini ve pervanesinin suya batmasını sağlamak amacıyla gemilerde mevcut olan d.b.tanklarına alınan safra suyu dolayısıyla gemi daha da stiff olur.Bu yüzden, yük almak üzere boş olarak bir limandan diğerine giden gemiler çabuk ve sert yalpalar yaparlar.Fakat gemi adamlarına yaptığı bezdirici,tedirgin edici etki ve geminin özellikle yüksek kısımlarına  yaptığı silkeleyici ve savurucu etki düşündürücüdür. Bunu önlemek için deep tanklar yapılmaktadır.


ŞEKİL 1


5-ALABANDALARA YAKIN İSTİFLENMİŞ YÜKLERİN ETKİSİ

      Yükün anbarağzına yüklenmesi sonucu GM ne olacaktı ise, ikiye ayrılıp alabandalara konması sonucunda da GM gene aynı olur.Yük ister alabandaya ister centre line plane’e yakın konmuş olsun, GM aynı kalacağı için doğrultucu kuvvetlerin değeri değişmeyecektir.

      Ağır yüklerin alabandalara konmasıyla yalpa peryodunun büyüyeceğini bilmekten gelen ve ağır yüklerin alabandalara yakın istiflenmesi yönünde bir öğüt söylenegelir.Fakat bunun etkisi önemsenmemelidir;çünkü bu yolla yalpa peryodunu önemli ölçüde büyütmek olanaksızdır.


6-DENGESİZ GEMİ

  Başlangıç dengesi hakkında kesin bilgi veren, fakat genel olarak stabilite eğrileri incelenmeksizin de geminin denge durumu hakkında fikir ve kanı edinmemizi sağlayan GM’dir. Bu bakımdan GM’ i sıfır ya da negatif olmamasını sağlamakla, geminin denge durumunu da elverişli sınırlar içerisinde bulundurmuş oluruz.Gemi inşa mühendisleri gemiyi GM’i sıfır olsa bile 60°-70° yalpa açılarına kadar doğrultucu moment mevcut olacak biçimde dizayn ederler.

              Bununla beraber :

              1-Yolculukta karşılaşacak olağanüstü durumlar;

              2- Bir yana bayılmış gemide bütün hizmetlerin aksayacağı;

              3-Yolculukta genel olarak,yakıt ve su harcamaları yüzünden G noktasının daha da yükseleceği düşünülerek,yükleme GM sıfır, hele negatif olacak şekilde asla yapılmamalıdır.

              Bir geminin hangi nedenlerle bir yana bayılmış olabileceğini belirlersek:

(a) Ağırlık merkezi G gemi simetri düzleminden çıkmış olabilir.

(b) Yükler daha yolculuk başlangıcında geminin GM’i negatif olacak şekilde dağıtılmış olabilir.


© Güverteye alınan nem çekici özellikte olan büyük bir parti yük ıslanıp ağırlaşmış ve zaten küçük olan GM’i negatif yapmış olabilir.

(d) Sefer başlangıcında GM’i küçük olan gemide, sefer sırasında d.b. tanklarından yakıt ve su harcaması dolayısıyla G noktası yükselmiş ve böylece GM negatif duruma gelmiş olabilir.


(a )da belirtilen durumun düzeltilmesi için G nin simetri düzlemi içerisine sokulması gerekir. Bu da geminin yüksek tarafındaki tanka safra alınması yada alçak taraftaki tanktan safra basılmasıyla kolayca ve tehlikesiz biçimde yapılabilir.

(a ) © ve (d) de sayılan durumlarda geminin bir yana bayılmasının nedeni negatif GM’dir.Temel kural, mümkün olan en alçak yere mümkün olduğu kadar çok ağırlık eklemek yada en yüksek yerden en çok ağırlık çıkarmaktır.

Bayılma nedeni negatif  GM olan bir gemiyi düzeltmek için kullanılan başlıca yol,d.b.tanklarına deniz suyu almaktır. Bu işlem için şunlara dikkat edilmelidir.

1- Boş olan safra tanklarından önce orta bölmeyle sancak-iskele ayrılmış olanlara deniz suyu alınmalıdır. Sancak-iskele ayrılmamış tanklara su almaya başlanırsa ayrılmışlara oranla daha geniş serbest su yüzeyi alanı oluşacağından, tank bütünüyle dolana kadar G noktası daha da yukarı çıkacaktır.

2- Orta bölmeyle sancak –iskele ayrılmış safra tanklarından, önce geminin yattığı taraftaki tanka safra alınmalıdır. Bunu yapmanın iki nedeni vardır:

a) Geminin bayıldığı taraftaki tankın G noktasından olan düşey uzaklığı(Şekil 2 -b deki h2 ) yüksek taraftaki tankın G noktasından olan düşey uzaklığından büyüktür. Bu bakımdan alçak yandaki tanka safra alınması G noktasını aşağıya indirmek yönünden,yüksek yandaki tanka safra alınmasından daha etkili olacaktır.

ŞEKİL2-

b) Safra suyu alma işine yüksek taraftaki tanktan başlanırsa tank tümüyle dolmadan önce,G noktası bir yandan tanka dolan suların ağırlığıyla geminin yüksek tarafına doğru simetri düzleminin dışına çıkarken, öte yandan tankta doğan serbest su yüzeyinin etkisiyle yükselecektir.(Şekil-3)

Bunun sonucu olarak yüksek yandaki d.b. tankına su alınan geminin tank dolmadan önce yavaş-yavaş düzelip,sonra hızla aksi yana ve ilk yattığı taraftakine oranla daha büyük bir açıyla bayılma olasılığı vardır.

Günümüzde yapılan gemilerin bazen bir d.b. tankı iki boyuna perdeyle üç bölmeye ayrılmaktadır. Böyle bir geminin bayıldığı durumlarda önce d.b.tankının orta bölmesini doldurmak uygun olur.
ŞEKİL 3



GEMİ DENGESİ HAKKINDA GENEL BİLGİ

1. KAVRAMLAR

a) Moment

Doğrusal hareketlerin ana ögesi olan kuvvet dönme hareketinde yerini yeni bir kavrama moment kavramına bırakır. Moment kısaca döndürücü kuvvet diye isimlendirilebilir.

Şekil 1 de gösterilen cismin C noktası etrafında dönebildiğini düşünelim. A noktasından bu cisme bir x kuvveti uygulanınca cisim C noktası etrafında dönme hareketi yapar. Bu hareketi belirleyen öge doğrusal harekette olduğu gibi kuvvet değil fakat x kuvvetiyle bu kuvvetin dönme noktasına uzaklığını ifade eden CB nin çarpımıdır. Bu çarpıma moment diyoruz.

Moment = Kuvvet * Kuvvet Kolu


ŞEKİL 4


Kuvvet ton uzunluk metreyle ifade edilirse moment  ton / metre ; kuvvet ton    uzunluk ayakla ifade edilirse moment  ton / ayak  olur. Böylece kuvvet ve uzunluk değişik birimlerle ifade edilerek moment değişik birimlerle ölçülebilir. Bir cismi etkileyen bir kuvvet dolayısıyla gerçekte cismin etrafında dönemeyeceği bir eksene nazaran momenti düşünülüp hesaplanabilir. A noktasından uygulanan x kuvvetinin etkisinde bulunan cisim için moment ;

a) Dönme ekseni C1 noktası kabul edilirse ; X * C1 B1 ( Kuvvet * Kuvvet Kolu )
b) Dönme ekseni C2 noktası kabul edilirse ; X* C2 B2 ( Kuvvet * Kuvvet Koludur. )

Böylece cismi belli bir A noktasından etkileyen belli bir x kuvveti için değişik dönme noktaları varsayarak değişik momentler hesaplayabiliriz.

b) Bileşke moment

Bir cismi etkileyen birçok kuvvet cismin dönme eksenine göre momentler doğurur. Cisim bu eksen etrafında kuvvetlerden doğan momentlerin bileşkesi etkisi altındadır.

Bileşke moment hesaplanabilir. Bileşke momenti bulmak için bir yönde döndürücü momentleri toplamak gerekir. Döndürücü momentlerin hepsi bir yönde olmaz da karşıt yönlerde olursa bu momentlerin bileşkesini hesaplamak için aynı yönde olanları kendi aralarında toplayıp küçük olanı büyük olandan çıkarırız. Şekilde X Y ve Z kuvvetlerinin D noktasından geçen eksene göre doğurdukları momentlerin bileşkesi şöyle bulunur ;

Bileşke Moment = ( X * AD ) + ( Y * BD ) – ( Z * CD )

ŞEKİL 5

X Y ve Z kuvvetlerinin D noktasından geçen eksene göre doğurdukları momentlerin bileşkesi : ( X * AD ) + ( Y * BD ) – ( Z * CD )

c) Ağırlık Merkezi

Ağırlık merkezini cismin dengede tutabileceği nokta olarak tanımlayabiliriz. Bir sistemin birçok cisimden oluşan karma bir cismin ağırlık merkezi de, o cismi dengede tutabileceğimiz noktadır.

Karma cismin ağırlık merkezi o cismi yada sistemi dengede tuttuğuna göre bu ağırlık merkezi dönme noktası olarak alındıkça cismi yada sistemi meydana getiren parçaların ağırlıkları ile bu dönme noktasına nazaran doğurdukları momentlerin bileşkesi 0 oluyor demektir. Şekilde altı parçadan oluşan bir sistem ve bu sistemle bu sistemi oluşturan parçaların ağırlık merkezleri görülüyor. Her bir parçanın ağırlığı ve G noktasına olan uzaklığına göre G ye nazaran meydana getirdiği momentlerin bileşkesi 0 olmazsa G noktasından desteklenmiş bulunan sistem dönme hareketi yapacak yani dengede tutulmayacaktır. Bu halde bir cismi meydana getiren parçaların ağırlıkları dolayısıyla o cismin yada sistemin ağırlık merkezine nazaran doğurdukları momentlerin bileşkesi 0 dır.

Bir cismin ağırlığı dolayısıyla ve bir noktaya nazaran momenti ağırlık merkeziyle bu nokta arasındaki mesafenin ağırlıkla çarpımıyla bulunur. Şekilde E noktasından dayaklanmış bir cismin G noktasında toplanmış olan ağırlığı ( W ) dolayısıyla, E noktasına nazaran doğurduğu moment W * d `dir.

d) Geminin Ağırlık Merkezi

Geminin ağırlık merkezi gemiyi oluşturan parçaların ağırlıklarının toplandığı nokta olarak tanımlanabilir. Ve G harfi ile gösterilir.

ŞEKİL 6

Gemiye içi boş bir tekne gözüyle bakılırsa içine konan ve çıkarılan parçaların etkisiyle bu sistemin ağırlık merkezi sürekli yer değiştirebilecek demektir. Geminin denge durumu kesin olarak G noktasının yeriyle ilgilidir. Bu bakımdan herhangi bir yükleme durumunda gemi dengesinin incelenebilmesi için G noktasının yerini bilmemiz gerekir.

G noktasının yeri ayrıksı durumlar dışında gemi simetri düzlemi üzerindedir. Bu bakımdan G noktasının yerini bilmek demek bu düzlem üzerindeki iki eksene göre koordinatlarını bilmek demektir. Bu eksenlerden yatay olanı simetri düzleminin omurga dış yüzeyi ile olan ana kesitidir. Öteki eksen ise mastory kesitidir.

Gemi dengesi bakımından önemli olan ağırlık merkezinin C.L.F ile omurganın ara kesiti olan baseline den ne kadar yüksekte olduğudur. Bu yükseklik bilinirse  geminin denge değeri biliniyor demektir.

ŞEKİL 7

2) AĞIRLIK MERKEZİNİN B.L DEN YÜKSEKLİĞİ ( KG nin HESAPLANMASINDA MOMENTTEN YARARLANMA )

Eğer bir cismin ağırlığı dolayısıyla bir noktaya nazaran doğurduğu momenti bilirsek bu cismin ağırlık merkezinin o noktadan uzaklığını bulabiliriz. Çünkü moment = W * d bağlantısından ; d = Moment / W çıkar.

Buna göre de  bilinen momenti ağırlığa bölerek uzaklığı bulabiliriz.

ŞEKİL 8

G boş geminin ağırlık merkezi W boş deplasman olsun

GK * W boş geminin ağırlığı dolayısıyla Baseline a nazaran momenti olur. Bu geminin güvertesine merkezi g ağırlığı w olan cismin konmasından sonra bileşik cismin karinaya nazaran momentini bulmak için aynı yöndeki momentleri toplamak gerekir. w sonradan eklenen cismin ağırlığı gK sonradan eklenen cismin ağırlık merkezinin karinadan uzaklığı. gK * w eklenen moment oluyor demektir. GK * W boş geminin momentidir. Momentlerin bileşkesini bulmak için momentleri toplayalım. ( gK * w ) + ( GK * W ) = Ağırlığın eklenmesinden sonra sistemin karinaya nazaran momentidir.

Bu momenti sistemin ağırlığına bölersek moment kolunu yani sistemin yeni ağırlık merkezinin ( G1 ) omurgaya ( BL ) olan uzaklığını buluruz.

   ( Kg * w ) + ( GK * W )
KG1 = ____________________

                 w + W

Bu son bağıntıdan faydalanarak boş KG si bilinen gemiye yük yüklenmesinden sonraki yeni ağırlık merkezi omurgadan mesafesini hesaplayabiliriz.

Yüklü bir gemiden yük çıkartıldıktan sonra yeni ağırlık merkezinin karinaya olan mesafesini hesaplamak için yukarda bahsedilen esaslardan faydalanılacaktır. Bu durumda ağırlığın çıkarılmasıyla zıt yönde bir moment doğurduğu bu bakımdan gemiden çıkarılan yükün momentinin eklenmesi değil çıkarılması gerektiği hatırlanmalıdır.

G yüklü geminin ağırlık merkezi ; GK yüklü geminin moment kolu olsun KG * W karinaya nazaran yüklü geminin momentidir. g çıkarılan yükün ağırlık merkezi w çıkarılan yükün ağırlığı olsun. Kg * w yüklü geminin momentine zıt yönde doğan momenttir. Yükün çıkmasından sonraki yeni ağırlık merkezi ( G1 ) nin karinadan olan mesafesini ( KG1 ) bulmak için aşağıdaki bağlantıdan yararlanırız.


 ( KG * W ) – ( Kg * w )
KG1= ____________________

      W – w

3) ÖRNEKLER

Geminin kapasite planlarındaki bilgiden yaralanarak çeşitli yükleme durumlarında KG nin hesaplanması aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi yapılır.

Boş gemiyi ele alarak örneklerin yapılış biçimini şu şekilde özetliyebiliriz.

a) Boş deplasman ile boş KG çarpılarak boş geminin karinaya göre momenti bulunur.  Boş deplasman ve boş KG geminin kapasite planında ve GZ eğrilerini gösteren plandan bulunur.
b) Eklenen ve çıkarılan ağırlıklar merkezlerinin karinaya olan uzaklığı ile çarpılarak her biri için moment hesaplanır. Bu hesaplamadan kapasite planındaki kompartıman kapasiteleri ve kompartıman ağırlık merkezlerini kelden olan mesafesi hakkındaki çizelgelerden yararlanılır.
c) Eklenen ağırlıklar ve eklenen ağırlıkların momentleri çıkarılan ağırlıklar ve çıkarılan ağırlıkların momentleri kendi aralarında toplanır.
d) Eklenen ağırlıklar toplamı boş deplasmanla toplanır.
e) Çıkarılan ağırlıklar toplamı (d) deki toplamdan çıkarılır.
f) Eklenen ağırlıkların toplam momenti boş deplasman momenti ile toplanır.
g) Çıkarılan ağırlıkların toplam momenti (f) deki toplamdan çıkarılır.
h) (g) deki işlem sonunda bulunan moment (e) deki işlem sonunda bulunan ağırlığa bölünür. Bu bölüm bize KG yi verir.

Örnek 1 : Deplasman: 5000 ton
       KG = 21 Ayak  olan gemiye aşağıdaki ağırlıklar eklenmiş ve çıkarılmıştır.

Son KG yi bulunuz.

Eklenen 130 ton; keel’den yüksekliği 15 feet.
Eklenen 450 ton; keel’den yüksekliği 36 feet.
Eklenen 240 ton; keel’den yüksekliği 20 feet.
Eklenen          1500 ton; keel’den yüksekliği 12 feet.
Eklenen 520 ton; keel’den yüksekliği 25 feet.
Çıkarılan 300 ton; keel’den yüksekliği 25 feet.
Çıkarılan 720 ton; keel’den yüksekliği 15 feet.
Çıkarılan 210 ton; keel’den yüksekliği 20 feet.

Çözüm :

Eklenen Ağırlıklar       Çıkarılan Ağırlıklar
_______________________         _______________________________

ağırlık * yükseklik = moment ağırlık * yükseklik = moment
130 15 =  1 950 300 27 =  8 100
450 36 =16 200 720 15 =10 800
240 20 =  4 800 210 20 =  4 200
1500 12 =18 000 ____           ______
 520 25 =13 000 toplam toplam
ağırlık 1230 moment  23 100
____ _______ _____ ________
toplam toplam
ağırlık 2840 moment 53 950 ft. ton



Boş gemi için moment : KG * W

21 * 5.000 = 105.000 ft. Ton


Boş gemi : Ağırlık 5.000 ton; moment 105.000 ft / ton

  Eklenen : Ağırlık 2.840 ton; moment  53.950 ft / ton

________ _____________
7.840 158.950 ft / ton
Çıkarılan : Ağırlık 1.230 moment  23.100 ft / ton
________ _____________
6.610 ton; 135.850 ft / ton

Son moment 135.850
Son ( final ) KG =      ----------------     =    --------------  = 20,6 feet
Son Ağırlık 6.610         ¯¯¯¯¯¯¯¯

Örnek 2

1) Mersin Limanına kısmen yüklü olarak gelen koster Mersinden 136 ton yük almıştır; bu yükün ağırlık merkezi BL’den 9, 7 feet yüksektir.
2) Gemi Mersinde ağırlık merkezi BL’den 1,2 m yüksek olan db nr.3 e 40 ton safra: ağırlık merkezi Bl’den 6 m yüksek olan kış pike 35 ton tatlı su almıştır.
3) Boş deplasman 480 tondur; Mersin’e gelişte deadweight 1060 tondur.( Öyleyse Mersin’ e gelişte deplasman : 480 + 1060 = 1540 tondur )
4) Bir çizelge yaparak momentleri ve bu momentlerden yararlanarak son KG’yi hesaplayınız.










Ağırlık ( ton ) m. Kolu Moment
( ft. ) ( ft / t )
___________ _______ _______

Gemi ve yük(gelişte) 1 540 8.0 12 320
Mersinde eklenen yük   136 9.7  1 319
N. 3. d.b. tankına alınan safra     40 1.2       48
Kıç pike alınan su     35 6.0     210
___________           _______
1 751 13 897
Mersin’de çıkarılan yük   365 9.8  3 577
_____ _______
1.386 TON 10 320

Son KG = 10 320 ÷ 1 386 = 7,4 feet’dir.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯


                                                             TANIMLAR
 
1-GEMİLERİN BOYUTLARI:
Gemilerin genişliğini uzunluğunu derinliğini belirten tanımlar stabilite hesaplarında gerekse gemilerin teknik nitelikleri bakımından önem taşırlar.
1.1.TAM BOY:
LOA olarak simgelenir. Baş ve kıç bodoslamalar arasındaki en büyük yatay uzaklıktır.
1.2.KALIP GENİŞLİK:
D olarak simgelenir. Gemi bordasında omurga ile ana güverte arasındaki ölçülen mesafedir.
1.3.DİKMELER ARASI BOY:
LBP diye simgelenir. Gemilerin baş ve kıçından geçen  dikmeler arası mesafedir.
1.4.SU ÇEKİMİ:
d ile simgelenir.(draught) . omurga ile su hattı arasındaki mesafedir.baş ve kıç draftlar ise omurga ile baş ve kıç draft markalarından geçen su hattı arasındaki msafedir.

2-GEMİLERİN TONAJLARI:
Gemi tonajları gemi inşa mühendisleri tarafından belirlendikten sonra  uluslar arası klas kuruluşları tarafından kabul edilir ve ülkelerin yetkili otoritelerince onaylanır.
2.1.DEPLASMAN:
Herhangi bir konumda bir geminin içindekilerle sahip olduğu gerçek ağırlığa deplasman denir.Δ ile simgelenir.
2.2.BOŞ DEPLASMAN:
Geminin dizayn edildiği boş draftaki ağırlığıdır.Gemi bünyesi makinesi yedek parçaları ve kazan suyundan meydana gelir.
2.3.YÜKLÜ DEPLASMAN:
Yüklü geminin içindekilerle beraber toplam ağırlığına yüklü deplasman denir.
2.4.DETVEYT TON:
Bir geminin taşıyabileceği maksimum ağırlık miktarıdır. Bu değer yüklü deplasman ile boş deplasman arasındaki farktan elde edilir. Bu tonaja stor, yük, yakıt , yağ, su ve balast gibi ağırlıklar girer.
2.5.GROS TON:
Bazı durumlar dışında bir gemide bulunan bütün kapalı mahallerin hacmidir. Yani hacim ölçüsüdür.
2.6.NET TONİLATO:
Bir geminin yük almaya müsait bütün kapalı mahallerinin toplam hacmidir.
2.7.ÖZEL TONAJLAR:
Panama kanal ton, Süveyş kanal net ton, Panama kanal ton gibi tonajlara özel tonajlar denir.

3-ENİNE VE BOYUNA DENGEDE KULLANILAN TANIMLAMALAR:
3.1.YOĞUNLUK VE ÖZGÜL AĞIRLIK:
Belirli bir hacimdeki bir cismin ağırlığına o cismin yoğunluğu denir. Tatlı suyun yoğunluğu 1000 kg dır.Özgül ağırlık ise bir cismin yoğunluğunun tatlı suyun yoğunluğuna oranıdır.
3.2.SANTİMETRE BATIRMA TONU:
TPC olarak simgelenir.deniz suyunda ve herhangi bir draftta yüzen bir geminin, vasat draftını 1  santimetre değiştiren ağırlığa santimetre batırma tonu denir
3.3.FRESH WATER ALLOWANCE:
FWA olarak simgelenir.Tatlı suyun doğurduğu draft farkı diye tanımlayabiliriz.
3.4.YÜKLEME SINIR MARKASI:
Gemilerin çeşitli bölgelerde ve çeşitli mevsimlerde yapacağı yüklemelerin maksimum sınırını gösterir.
3.5.AĞIRLIK MERKEZİ:
G harfi olarak simgelenir.gemi ağırlığını oluşturan düşey kuvvetlerin birleştiği noktadır.
3.6.YÜZDÜRME YETENEĞİ MERKEZİ:
Bir gemiyi yüzdüren yani yukarı iten dikey kuvvetlerin birleştiği noktaya denir.
3.7.ÇEŞİTLİ DENGE DURUMLARI :
Gemilerin üç türlü denge durumu vardır.
3.7.1.KARARLI DENGE:
Dış etkenlerden dolayı bire tarafına yatan bir gemi tekrar dik konumuna dönebiliyorsa o gemi kararlı dengeye sahiptir.GM pozitiftir.
3.7.2.NÖTR DENGE:
Dış etkenlerden dolayı bir tarafına yatan bir gemi eğer durumunu koruyorsa bu gemi nötr dengeye sahiptir.GM sıfırdır.
3.7.3.KARARSIZ DENGE:
Dış etkilerden dolayı bir tarafına yatan gemi ilk konumuna dönmeyip daha fazla yatmaya devam ediyorsa, bu durumundaki gemi dengesine kararsız denge denilir.GM negatiftir.
4-BOYUNA DENGE:
4.1.TRİM:
Tatbikatta boyuna dengeye trim denir.geminin boyuna olarak başa veya kıça yatmasıdır. Bir başka deyişle geminin baş ve kıç draftları arasındaki farka trim denir.
4.2.GEMİ YÜZME MERKEZİ:
LCF olarak simgelenir. Geminin etrafında yalpa ve baş kıç yaptığı kabul edilen noktadır.
4.3.BİRİM TRİM MOMENT:
MCT1cm olarak simgelenir. Bir gemiye 1 cm trim değişikliği yaptıran momente denir.
4.4.BOYUNA YÜZDÜRME YETENEĞİ MERKEZİ:
LCB olarak simgelenir.Yüzdürme yeteneği merkezinin gemi orta hattından olan yatay mesafesidir.
4.5.TRİM YAPTIRAN KOL:
BG olarak simgelenir.LCG ile LCB arasındaki yatay uzaklık farkıdır.
4.6.BOYUNA AĞIRLIK MERKEZİ:
LCG olarak simgelenir.Ağırlık merkezinin gemi orta hattına olan yatay mesafesidir.






                                             UZAKYOL VARDİYA ZABİTİ  
                           
                         GEMİ ADAMLARI SINAVLARI YÜK İŞLEMLERİ VE  

                           GEMİ STABİLİTESİ -1 SORULARI VE YANITLARI                                                                                                                      


• Deplasmanı 5000 ton olan bir geminin KG ‘si 3 m’dir. Bu gemi KG ‘si 4.00 m olan ambarına 2000 ton yük yükledikten sonra KG’ si 8.00 m olan güvertesine de yük alacaktır.Yükleme sonunda GM=0.6 m olacaktır. (Yükleme sonunda KM=4.5 m’dir.)
               
                         1- Bu geminin KG ‘si nedir?

                                ÇÖZÜM:
             
               Kompartman           Ağırlıklar         VCG(KG)            V.Moment
             ____________          ________         ________            _________

                 Deplasman               5000 ton   x      3  metre                15000

                                  Yük                          2000 ton   x      4 metre                   8000    
                                 
                      Yük                        +     X           x      8 metre                +  8X
                                                                _________                                    __________
                                                               
                                     Ağırlık=7000+X                                  Moment=23000+X                                                                                                                                                                                                                                                                  


                                  GM =KM-KG
                             
                                    0.6 =4.5-KG

                                    KG =3.9 metre

                                   2-GM’ nin 0.6 m olması için güverteye kaç ton yük alabilir?
                                   
                                    ÇÖZÜM:
                                                 
                                                 Σ Ağırlık
                                    KG =___________                         GM =KM- KG
                                                                                             
                                                 Σ Moment                              0.6=4.5 -  KG
                                                                                                         
                                                                                               KG=3.9 metre
                                   
                                           

                                             
                                           
                                             23000 + 8X                      
                                 3.9 =_____________      
                                                                     
                                              7000 + X            
                                   
                                   27300 +3.9 X =23000 + 8 X
                                                      X =1048.78 ton
   

• Boş ağırlığı 2800 ton olan bir gemide 150 ton yakıt 80 ton su bulunmaktadır. Bu geminin günlük yakıt sarfiyatı 10 ton su sarfiyatı 3 ton ‘dur.Gemi 6 günlük seyir yaptıktan sonra limana yanaşmış ve gemiye 5500 ton yük 250 ton ek yakıt, 50 ton su alınmıştır.

 1- Geminin detveytini bulunuz?
     
      ÇÖZÜM:

     6 x 10 =60 ton yakıt                         6 x 3 =18 ton su    
   
     DW = 5500 + 250 + 150 + 80 +50 –( 60 + 18 ) = 5952 ton  


 2-Geminin son deplasmanını hesaplayınız?    
     
     ÇÖZÜM:

     Δ = 5500 + 2800 + 250 +150 + 80 + 50 – (60 + 18 ) =8752 ton    


• Dikmeler arası boyu 180 m ve boş ağırlığı 7850 ton olan bir geminin boş LCG ‘si 7.85 m’ dir. Bu gemiye aşağıda gösterilen yükler yüklenmiş ve  

No : 1 Ambar             3500 ton                LCG = -65.40 m
No : 3 Ambar             8700 ton                LCG = -30.70 m
No : 5 Ambar             8900 ton                LCG =   20.25 m
No : 7 Ambar             4100 ton                LCG =   41.60 m

Yükleme sonunda: mean draft = 10.12 m, LCF =0  LCB= -3.60 m ve MCT1cm =650 tonmetre\cm olarak tesbit edimiştir.

1-Yükleme sonundaki trimi hesaplayınız?




ÇÖZÜM:


Kompartman          Ağırlık            LCG           T. Moment
___________         ______           _____          __________    

Boş deplasman        7850 ton        7.85 m         61622.5

No : 1                      3500 ton     -65.40 m      -228900

No : 3                      8700 ton     -30.70 m      -267090

No : 5                      8900 ton       20.25 m       180225

No : 7                      4100 ton       41.60 m       170560    
                           +_________                     +_________  

Final deplasman = 33050 ton    T. Moment = - 83582.5  kıça trimli

           Bileşke moment       -83582.5
LCG = ______________ = __________             BG = LCG –LCB
                                           
                                             Final deplasman         33050                          = -2.52 – ( - 3.60 )          

        = -2.52 m                                                            = 1.08 m


                   Δ x BG               33050 x 1.08    
Trim = ______________ =  ____________

             MCT1cm x 100        650 x 100    

        =0.544 m  

2- Geminin yükleme sonunda oluşan baş ve kıç draftları hesaplayınız?

ÇÖZÜM:

LCF = 0 olduğu için mean draft düzeltmesine gerek yoktur.

Düzeltilmiş mean draft =Mean draft + Düzeltme miktarı  
                                     =10.12 + 0
                                     =10.12 m

Baş draft = 10.12 – (1/2 trim )
              = 10.12 -  ( 0.54 ) x ( 1/2 )
              = 9.848 m

Kıç draft = 10.12 +( 1/2 trim )
              = 10.12 + ( 0.54 ) x  (1/2 ) = 10.392 m      
• A gemisi suyu yoğunluğu 1010 kg/m³ olan bir limanda yükleme yapmaktadır.A gemisinin yükleme sonuna yaklaşırken yapılan kontrolünde vasattaki su seviyesinin yaz yükleme hattının 4 cm altında olduğu tespit edilmiştir. Geminin limanda 150 ton daha yükü kalmıştır.(TPC :25 ton FWA : 100 mm )

1- Yoğunluk farkından dolayı oluşan draft farkı nedir?

ÇÖZÜM:

Yoğunluk farkından dolayı draft farkı ;

      FWA x  ( 1025 – 1010 )
X =__________________

                   25

       100 x 15
X =  _______            X =60 mm

            25

2-Gemi açık denize çıktığında yaz yükleme hattında olabilmesi için kalan yükü de hesaba katılarak hesaplandığında fazladan kaç ton balast almalıdır?

ÇÖZÜM:

Yüklemenin yapıldığı yerde yaz yükleşme hattına ulaşmak için 40 mm daha yük almak gerekiyordu. Bu duruma toplam yüklenmesi gereken miktar = a +b olacaktır.
              a + b = 60 + 40 =100 mm

TPC =25 ton olduğuna göre , geminin ağırlık olarak yüklemesi gereken yük miktarı ;
25 x 10 =250 tondur.150 tonunu yüklediği için ;
x =250 -150 = 100 ton balast almalıdır.


• Dikmelerarası boyu 200 m ve boş ağırlığı 9500 ton olan bir gemiye aşağıdaki yükler yüklenmiştir. Geminin boş LCG ‘si 10.50 m ve yüklemeden sonra deplasman deplasman karşılığı draft 9.86 m olarak bulunmuştur. Ayrıca stabilite kitaplarından : LCB = 2.54 m LCF = -0.45 MCT1cm =378 tonmetre/cm olduğu tespit edilmiştir.









Kompartmanlar                Ağırlıklar              LCG
_____________                ________             ______

Boş gemi                             9500 t                    10.50 m
                                 Su                                         250 t                    87.16 m                                                                                                                                          
                                 Yakıt                                   1250 t                  -15 .71 m                                                                                                                                                                                                          
No :1 ambar                         3500 t                 - 55.18 m
No :3 ambar                        4200 t                   -33.65 m
No :5 ambar                        4250 t                    29.62 m
No :7 ambar                        4050 t                    52.60 m

                                1-Bu geminin toplam trim momentini bulunuz?
                                 ÇÖZÜM:
                                 Önce aşağıdaki gibi final LCG tablosu hazırlanır.
                                 Kompartmanlar          ağırlıklar        LCG           L.Moment
______________         _______       _______     ___________
boş gemi                       9500 t           10.50 m         99750
su                                    250 t            87.16 m        21790
yakıt                              1250 t         - 15.71 m       -19637.5
no :1 ambar                   3500 t         - 55.18 m     -193130
no :3 ambar                   4200 t         - 33.65 m     -141330
no :5 ambar                   4250 t            29.62 m      125885
no :7 ambar                    4050 t           52.60 m      213030  
                                + __________                     +_________  
                                    27000 t                            + 106357.5 T.Trim  M.
                                                                                 Kıça trimli

2- Yükleme işlemlerinden sonra oluşan trim nedir?
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi boyuna momentler işaretlerine göre kendi aralarında toplanıp birbirlerinden farkı alınarak bileşke moment bulunur.Ağırlıklarda toplanıp final deplasman hesap edilir.Sonrada aşağıdaki formül kullanılarak final LCG hesaplanır.  
ÇÖZÜM:
             
            Bileşke moment           + 106357.5
LCG = _______________ =   ___________
             Final deplasman                27000    
LCG = +3.94 m
LCG ile LCB arasındaki yatay uzaklık farkı alınarak bileşke moment bulunur. Her iki mesafede aynı işaretli oldukları için BG değeri bu iki mesafenin farkı kadardır.
BG = LCG –LCB
     = + 3.94 -2.54 = 1.4 m
Trim formülü kullanarak trim hesaplanır.Bu arada LCB LCG ‘nin önünde ise kıça trimli  aksi halde başa trimli olur.Burada kıça trimlidir.
Trimming moment =Δ x BG = 27000 x 1.4
                              =37800
            Trimming moment          37800                                                                              Trim =__________________ = _______
            MCT1cm x 100               37800
                                               = 1 m  

3- Geminin en son baş ve kıç draftları nelerdir?
                                 Mean draft düzeltmesi formülü kullanılarak düzeltme miktarı bulunur.
                                        LCF                -0.45                                                              Mean draft düzeltmesi =_______ x  t =_______ x 1                                        
                                         L                      200              
                                   =0.00225
Mean draft düzeltmesi sıfıra çok yakın bir değer olduğu için sıfır kabul edilmiştir.
Düzeltilmiş mean draft hesaplanır. Bunun için LCF ile trim aynı tarafta ise düzeltme miktarı mean drafttan çıkarılır.farklı tarafta iseler düzeltme miktarı mean drafta ilave edilir.
                                                                                                   Düzeltilmiş mean draft = mean draft + düzeltme miktarı
                                    =9.86 + 0 = 9.86 m
Baş draft hesaplanır.
Baş draft = mean draft – 1/2 trim
              =9.86 – (1 x 1/2 )
              =9.36 m
                                Kıç draft hesaplanır.
                                Kıç draft = mean draft + 1/2 trim
                                               =9.86 + (1 x 1/2 )
                                               =10.36 m
• Yüklü deplasmanı 4000 ton olan bir geminin TPC ‘si 20 ton’ dur. Bu gemi yoğunluğu 1010 kg/m³ olan bir suda yaz yükleme hattına kadar yükleyecektir.
1-Bu geminin FWA ‘sı nedir ?
ÇÖZÜM:
                      Δ                    4000
FWA = ____________ = ________
                 4 x TPC              4 x 20
                               
         =50 mm

2- Gemi deniz suyuna çıktığında mean draftı ne kadar değişir?
ÇÖZÜM:
                                        FWA x (1025 -1010 )
Draft değişme miktarı = ___________________
                                                      25                  
                                 
                                          50 x 15                                  
                                   = ___________ = 30 mm                                                          
                                               25

• Boş ağırlığı 10607 ton olan bir geminin boş KG ‘si 11.22 m dir. Bu gemiye aşağıdaki yükler yüklenmiş ve yükleme sonunda KM =11.20 olarak tespit edilmiştir. Bu yükleme sonunda geminin GM ‘i ne olur?
ÇÖZÜM:

Kompartmanlar         Ağırlıklar           VCG          V.Moment
______________      ________          ______      __________
                                  Boş gemi                   10607 t            11.22 m      119010.54
                                  No :1 ambar                 5644 t            10.55 m        59544.2
                                  No :3 ambar                 7077 t            10.16 m        71902.32
                                  No : 5 ambar                7162 t            10.18 m       72909.16
                                  No : 7 ambar                6648 t            10.57 m       70269.36
                                                                   +________                         +__________
                                                 T.Ağırlık = 37138 t           T.Moment = 393635.58
                                                     T. Moment          393635.58
                                 Final KG = __________  = ___________
                                                      T. Ağırlık               37138
                                                 = 10.60 m
                                 GM =KM –KG =11.20 – 10.60
                                        = 0.60 m
Üyelik terfileri hakkında bilgi almak için TIKLAYIN!
aytemiz89
22-04-2015, 06:34 PM
#2
Çevrimdışı
şekiller neden yok
konyalı
22-04-2015, 08:30 PM
#3
Çevrimdışı
(22-04-2015, 06:34 PM)konyalı demiş ki: şekiller neden yok
Şekilleri ek deki orijinal dosyayı indirerek görebilirsiniz.
Üyelik terfileri hakkında bilgi almak için TIKLAYIN!
aytemiz89
16-10-2015, 03:49 PM
#4
Çevrimdışı
Ya yükleme alanında bir nehirde dens 1,000 olan bir suda gerçekleşen bir yükleme yaz sınır hattına kadar mı yoksa tatlı su sınırına kadar mı olur ?
Tolgamze
17-10-2015, 06:36 AM
#5
Çevrimdışı
Dens. 1000 se tatlısu
Üyelik terfileri hakkında bilgi almak için TIKLAYIN!
aytemiz89
24-05-2022, 06:42 PM
#6
Çevrimdışı
teşekkürler
captainege

Foruma Git:

Bu konuyu görüntüleyen kullanıcı(lar): 1 Ziyaretçi
Reklam Alanı