01-03-2015, 01:42 AM
Çevrimdışı
PUSULANIN TARİHÇESİ
1.1 : İLK PUSULA
Isın sülâlesi zamanında (265-419), Çinliler mıknatıslı bir iğne sayesinde "Güney"i belirleyebiliyorlardı. İğnenin bu özelliğinden yararlanmak için 424'te "Mıknatıslı arabalar" yapıldı. Bu arabalar, dikey bir eksen çevresinde dönen bir heykel taşımaktaydı. Heykel, içinde gizli bulunan bir mıknatısın etkisiyle hep güneye dönük dururdu.
Çinlilerin kendilerine mal ettikleri bu icadın gerçek mucitleri Normanlardır. Bunlar, 874'te İzlanda'yı fethetmişler; 932'de Grönland'ı keşfetmişler ve 1000 yılında -yani Kolomb'dan beş yüzyıl önce- Amerika'ya ayak basmışlardı.
Fransa'da pusuladan ilk olarak 1200'de söz edilmeye başlandı. Bunu, 1207'de İngiltere ve 1213'te İzlanda izledi. Pusulanın ilkel bir yapısı vardı o zamanlar. İlk önemli gelişmeyi gerçekleştiren Pierre de Maricourt oldu (1269). İğneyi bir mile geçirdikten sonra, bunu bir yanı saydam ve derecelenmiş bir kutunun içine yerleştirdi. Böylece gemicilerin pergeli halini alan bu gereç, artık onlara etkili bir rehber olabilecek; bilinmeyen denizlere açılmalarını ve büyük keşifler çağını açmalarını sağlayacaktı.
İlk denizciler,gök yüzünde kuzey tarafta görülen Kutup Yıldızını (Polaris) pusla gibi kullanarak yönlerini tayin etmişlerdir.Kutup yıldızı görülmediği zamanlar güneş,ay,rüzgar ve dalgalardan yararlanmışlar ve yönlerini rüzgara göre isimlendirmişlerdir.
Manyetik pusulanın bulunuşu günümüzden bin yıl öncesine kadar gider.Denizcilerin kullandıkları eski aletlerden biridir.Arapların pusulayı bulup Avrupa’ya getirdikleri veya daha sonra 13. Asırda Marco Polo’nun pusulayı İtalya da tanıttığı söylenir.
1.2 : CAYRO PUSULANIN TARİHİ
Manyetik pusulanın güvenilir hale gelmesi daha yeni kazanılmış bir başarıdır.Denizcilerin daima Kuzeyi gösteren ve bozulmayan ,güvenilir bir pusulaya ihtiyaçları nedeniyle Cayro Pusula (Gyro Compass) ancak 20. yüzyıl başlarında bulunmuştur.
1815 yılında Paris’e Leon Foucault,Yerin ekseni etrafında döndüğünü ispatlamak için meşhur sarkaç deneyini yaptıktan bir yıl sonra Rotoskop denilen ilk Cayroskop (Gyroscope) meydana geldi.Fakat cayroskopun hızla dönmesini devam ettirme güçlüğü ile ancak 50 yıl sonra , elektriğin cayroskopun hızla dönmesini devam ettirme güçlüğü ile ancak 50 yıl sonra , elektriğin cayroskopun hızlı ve düzenli dönüşünde kullanılmasına kadar, Gyro compass denizcilere faydalı olamadı.
Amerikalı Elmar A.Sperry ve Alman Anschutz-Kampfe, 20. yüzyılın başlarında kendi adları ile anılan cayro pusulaları yaptılar.
Bugün gemilerde kullanılan genellikle iki tip pusula vardır.
1.MANYETİK PUSULA (Magnetic Compass)
2.CAYRO PUSULA (Gyro Compass)
BÖLÜM 2
CAYRO PUSULA
(GYRO COMPASS)
2.1 : TANIM
Gyro (Gyroskopein) kelimesi Fransızcada gayr dönme ve skopein gözlemek kelimelerinden meydana gelmiştir.Kısaca Gyro denilmektedir.
Cayro kanunlarına uyumlu olarak, yerçekimi ve dünyanın dönüş süratinin; bir cayro sistemi üzerinde oluşturduğu etki sonucu, cayro ekseninin hakiki kuzey –güney doğrultusunu alması ve bu yönü muhafaza etmesi özelliğinden yararlanarak geliştirilmiş yön gösteren alettir.
2.2 : CAYRO KANUNLARI
Cayroskopun hareketi cayronun iki temel kanununa dayanır.
1 . Serbest dönen bir cayroskop cayro ekseni yönünü muhafaza eder.
2 . Serbest dönen bir cayroskopun eksenine herhangi bir kuvvet uyguladığımızda cayro ekseni bu kuvvete dik bir yön alır.
Bir cayroskopun hareketinde 4 faktör etkisini gösterir.
a . Cayronun
b . Dünyamızın dönüş hareketi
c . Yer çekimi
d . Presisyon hareketi
Dünyamızın batıdan doğuya doğru saatte 15 derecelik açısal bir hızla dönmesinin serbest asılmış bir cayro ekseninde oluşturduğu kuvvet ; cayronun ikinci kanunu uyarınca cayro ekseni bu etki ile eğik bir yön alır ki, bu yön kuzey / güney yönüdür.Cayro ekseni genel olarak bu etkiyle kuzey / güney yönünü alması onun bir pusula şeklinde kullanılması için yeterli değildir.Çünkü bazı nedenler ile cayro ekseni gerçek kuzey-güney doğrultusunda karar kılmaz.
Bunun nedeni dünyamızın kendi ekseni etrafındaki dönüş hareketinde var olan presisyon hareketi sonucu cayro ekseni üzerinde dönüş hareketi etkisinde de kendisini hissettirir.Bu nedenle cayro eksenimiz kuzey kutbu etrafında ve tabiatıyla güney kutbu etrafında bir elips çizer.Cayronun bu hareketine presisyon hareketi denir.
[img=436x336]file:///C:/Users/aytemiz/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.jpg[/img]
Cayro pusulalar, elektrikli ve mekanik bir cihazdır.Fakat uzun süre çalışacak tarzda imal edilmişlerdir.Yapılarında en önemli husus mekanik kısımlarda sürtünmenin aza indirilmesi ile büyük bir doğruluk derecesine ulaşılabilinir.
Cayro pusulalar genellikle 4 ana elemenda oluşmuşlardır.
1 . Pusulanın üerine kurulduğu örümcek (spider) elemanı
2 . Serbest asılmış cayronun dikey eksenine asılmış olan diğer yatay eksen parçalarını taşıyan, rötörun hareketlerini pusula kartına ulaştıran parçaların bulunduğu Tayf (phantom) elemanı
3 . Kuzeyi arayan rotor dönme ekseni hareketini pusula kartına ileten askı teli.
4 . Cayronun yatay eksenine monte edilmiş bu eksenin kuzey yönü etrafındaki salınımları önleyici balistik sistem.
2.4 : CAYROSKOP
Basit bir cayroskop şekil 1 deki gibi sürtünmesi yok denecek kadar az bir eksen etrafında dönen ağırlığı olan disk ve yalpa çemberlerinden oluşmuştur.Yalpa çemberleri ;
(1) Dönüş eksenini
(2) Yatay eksenini
(3) Dikey / Düşey ekseni oluştururlar.
Yatay ekseni, ufuk düzlemine paralel olan bir cayroskopa, hareket düzleminden farklı bir meyil verdiğimizde cayroskopun dönüş ekseni kuzey / güney yönünü muhafaza ettiği gibi yerçekimi etkisi ile yatay düzlemi / yatay ekseni ufuk düzlemine paralelliğini muhafaza eder.(şekil 2)
[img=372x301]file:///C:/Users/aytemiz/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.jpg[/img]
şekil 2
axle : aks-dingil flywhell : teker düzeni iner ring : dahili halka bearing : yatak outerring : kabuk halka Pivot : mihver outerring support : kabuk halka destek
2.5 : CAYRO PUSULANIN ÇALIŞTIRILMASI
Gemilerde kullandığımız cayrolar kendiözel talimatlarına göre çalıştırılırlarsada bugün hemen hemen her cayronun çalıştırılması için aşağıdaki genel kurallar uygulanır.
1 . Hareketten en az 4 saat önce cayro pusula rotoru hızını almalıdır.
2 . Bütün devre süvicleri açık duruma getirilmelidir.
3 . Pusula muhafazasının üst kapak kilidi fora edilerek bir kapısı açılır.Buradan bakarak düşey halkanın ve rotor muhafazasının kilitli olduğu görülmelidir.
4 . Fantom halkası ile düşey halka her iki kulağından tutularak pusula kartı yaklaşık pruva yönünü gösterinceye kadar yavaş yavaş döndürülür.
5 . Yağ penceresinden bakılarak yağ kontrolü yapılır.
6 . Alarm süvicine basılarak faal olup olmadığı kontrol edilir.
7 . Sürat ve enlem düzelticileri ayarlanır.
8 . Kontrol levhasındaki kontrol süvici ON durumuna getirilir.
9 . Kontrol levhasındaki devre kırıcı şalteri çekerek motor jenaratörü çalıştırılır.
10 . Eğer bir rıhtımdan hareket ediliyorsa, rotor hızını alıncaya kadar (yaklaşık 10 dk) beklenir.Ondan sonra amplifayer tablosundaki takip süvici çevrilir.
11 . Rektifayer lambalarının flamentlerinin ısınması için bir dakika beklenir.
12 . Rotor muhafazasının ve düşey halkanın kilitleri fora edilir.
13 . Amplifayer tablosundaki semt motoru süvicini ON durumuna getirilerek çalıştırılır.
14 . Alarm süvici ON durumuna getirilir.
15 . Pusulanın gemini puruva yönünü gösterdiği kontrol edilir.
2.6 : CAYRO PUSULA HATALARI VE BU HATALARIN DÜZELTİLMESİ
Bu gün modern gemilerde bilgisayar ile çalışan cayrolar mevcuttur.Bunlar enlem boylam tatbik edilerek çalışırlar.Ancak aşağıda belirtilen enlem, sürat ve sabit hatalarının düzeltmeleri mekank elektrikli sistemle çalışan cayrolara uygulanır.
1.Enlem Düzeltilmesi :Enlem düzeltilmesi göstergesine bulunduğunuz enlem kıymeti doğru olarak uygulanmalı ve her 3 derece enlem değişmesinde yeni enlem cayroya uygulanmalıdır.
2.Sürat Düzeltilmesi :Bu düzeltme bir çok cayrolarda doğrudan doğruya gemi paraketesinden intikal eder.Böyle olmayan gemilerde sürat düzeltilmesi el ile uygulanır.
3.Sabit Hatanın Düzeltilmesi :Cayronun bilinen sabit bir hatası olduğu taktirde pruva kaydırılmak suretiyl hata düzeltilebilir.
2.7 : CAYRO PUSULANIN FAYDALARI
1 . Cayro pusula hakiki kuzeyi gösterir.Hesap işleri yoktur. 2 . Magnetik pusula hata tayini ve tahsisi yoktur. 3 . Repiterler yardımıyla ana cayrodaki rota değerleri istenilen her kompartımana nakledilebilir.
2.8 : CAYRO PUSULANIN TAHDİTLERİ
1 . Enerji kaynağına ihtiyaç vardır.
2 . Daima kontrol ister.
3 . İstenilen her an için kullanılmaz .Seyirden en az 5 saat önce çalıştırmak gerekir.
2.9 : CAYRO PUSULA REPİTERLERİ
Repiterler (izleyici) hareketini ana cayrodan transmisyon sistemi yardımıyla alırlar.Transmiter esas itibariyle bir komütatör ve bir makaralı kontak hamilinden oluşmuştur.Buna sinkro sistemi de denir.Bu kontak sisteminde 12 daire parçası vadır.
Repiterin Parçaları :
1 . Pusula kartı
2 . Ayar vidası
3 . Aydınlatma sistemi
BÖLÜM 3
CAYRO PUSULANIN HATALARI
Bir cayro pusula ne denli iyi yapılmış olursa olsun bazen yapı hatası bazen sonradan çıkan hataları olabilir.Pusulanın bu hataları değişik yöntemlerle saptama olanağımız vardır.
Cayro pusula hatasının; hakiki meridyenin ,doğu veya batısında olduğuna göre GE pusula hatası E veya W olarak değerlendirilir.Bunun için iki basit kural vardır.
1 . Haritadaki gerçek değerden, cayro pusulaya geçişte kural pusula hatasının değeri işareti değiştirilerek uygulanır.
2 . Cayro pusuladaki değeri haritaya geçmede ise pusula hatası aynı işaretle uygulanır.
3.1 : CAYRO PUSULA HATALARININ BULUNMASI
1 . Transitler Yardımıyla Hatanın Bulunması :
Örnek : Bir cayro repiterinden iki maddenin alınan transit kerterizi 136,5 derecedir.Bu maddenin haritadan alınan transit kerteriz değeri ise 138 derecedir.(GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Hakiki kerteriz 138
Pusula kerterizi 136,5
--------------------------------------
GE=1,5 E olur.
2 . Geminizin demirli veya aborda iken mevkimizin olması halinde bir maddeden tek kerteriz ile hata bulmak :
Örnek : Sahildeki bir fenerin cayro repiterinden alınan kerterizi 310 derecedir.Geminin hakiki mevkisinden bu fenerin haritadan ölçülen kerterizi ise 308,5 derecedir.(GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Pusula kerterizi 310
Hakiki kerterizi -308,5
-----------------------------------------
GE = 1,5 W olur.
3 . Üç kerterizdeki mevki yardımıyla hata bulmak :
Örnek : Aşağıda belirtilen üç maddenin cayro pusula kerterizleri kule 058 derece, fenerler 183 derece, beacon 310 derecedir.Bu kerterizleri haritaya çizdiğimizde bir mevkii üçgeni oluşmaktadır.Üçgenin ortası kesin mevkiim olduğuna göre haritadan fenerin hakiki kerterizi 185 derece olduğuna göre (GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Hakiki kerteriz 185
Pusula kerterizi -183
----------------------------------------
GE = 2 E olur.
1.1 : İLK PUSULA
Isın sülâlesi zamanında (265-419), Çinliler mıknatıslı bir iğne sayesinde "Güney"i belirleyebiliyorlardı. İğnenin bu özelliğinden yararlanmak için 424'te "Mıknatıslı arabalar" yapıldı. Bu arabalar, dikey bir eksen çevresinde dönen bir heykel taşımaktaydı. Heykel, içinde gizli bulunan bir mıknatısın etkisiyle hep güneye dönük dururdu.
Çinlilerin kendilerine mal ettikleri bu icadın gerçek mucitleri Normanlardır. Bunlar, 874'te İzlanda'yı fethetmişler; 932'de Grönland'ı keşfetmişler ve 1000 yılında -yani Kolomb'dan beş yüzyıl önce- Amerika'ya ayak basmışlardı.
Fransa'da pusuladan ilk olarak 1200'de söz edilmeye başlandı. Bunu, 1207'de İngiltere ve 1213'te İzlanda izledi. Pusulanın ilkel bir yapısı vardı o zamanlar. İlk önemli gelişmeyi gerçekleştiren Pierre de Maricourt oldu (1269). İğneyi bir mile geçirdikten sonra, bunu bir yanı saydam ve derecelenmiş bir kutunun içine yerleştirdi. Böylece gemicilerin pergeli halini alan bu gereç, artık onlara etkili bir rehber olabilecek; bilinmeyen denizlere açılmalarını ve büyük keşifler çağını açmalarını sağlayacaktı.
İlk denizciler,gök yüzünde kuzey tarafta görülen Kutup Yıldızını (Polaris) pusla gibi kullanarak yönlerini tayin etmişlerdir.Kutup yıldızı görülmediği zamanlar güneş,ay,rüzgar ve dalgalardan yararlanmışlar ve yönlerini rüzgara göre isimlendirmişlerdir.
Manyetik pusulanın bulunuşu günümüzden bin yıl öncesine kadar gider.Denizcilerin kullandıkları eski aletlerden biridir.Arapların pusulayı bulup Avrupa’ya getirdikleri veya daha sonra 13. Asırda Marco Polo’nun pusulayı İtalya da tanıttığı söylenir.
1.2 : CAYRO PUSULANIN TARİHİ
Manyetik pusulanın güvenilir hale gelmesi daha yeni kazanılmış bir başarıdır.Denizcilerin daima Kuzeyi gösteren ve bozulmayan ,güvenilir bir pusulaya ihtiyaçları nedeniyle Cayro Pusula (Gyro Compass) ancak 20. yüzyıl başlarında bulunmuştur.
1815 yılında Paris’e Leon Foucault,Yerin ekseni etrafında döndüğünü ispatlamak için meşhur sarkaç deneyini yaptıktan bir yıl sonra Rotoskop denilen ilk Cayroskop (Gyroscope) meydana geldi.Fakat cayroskopun hızla dönmesini devam ettirme güçlüğü ile ancak 50 yıl sonra , elektriğin cayroskopun hızla dönmesini devam ettirme güçlüğü ile ancak 50 yıl sonra , elektriğin cayroskopun hızlı ve düzenli dönüşünde kullanılmasına kadar, Gyro compass denizcilere faydalı olamadı.
Amerikalı Elmar A.Sperry ve Alman Anschutz-Kampfe, 20. yüzyılın başlarında kendi adları ile anılan cayro pusulaları yaptılar.
Bugün gemilerde kullanılan genellikle iki tip pusula vardır.
1.MANYETİK PUSULA (Magnetic Compass)
2.CAYRO PUSULA (Gyro Compass)
BÖLÜM 2
CAYRO PUSULA
(GYRO COMPASS)
2.1 : TANIM
Gyro (Gyroskopein) kelimesi Fransızcada gayr dönme ve skopein gözlemek kelimelerinden meydana gelmiştir.Kısaca Gyro denilmektedir.
Cayro kanunlarına uyumlu olarak, yerçekimi ve dünyanın dönüş süratinin; bir cayro sistemi üzerinde oluşturduğu etki sonucu, cayro ekseninin hakiki kuzey –güney doğrultusunu alması ve bu yönü muhafaza etmesi özelliğinden yararlanarak geliştirilmiş yön gösteren alettir.
2.2 : CAYRO KANUNLARI
Cayroskopun hareketi cayronun iki temel kanununa dayanır.
1 . Serbest dönen bir cayroskop cayro ekseni yönünü muhafaza eder.
2 . Serbest dönen bir cayroskopun eksenine herhangi bir kuvvet uyguladığımızda cayro ekseni bu kuvvete dik bir yön alır.
Bir cayroskopun hareketinde 4 faktör etkisini gösterir.
a . Cayronun
b . Dünyamızın dönüş hareketi
c . Yer çekimi
d . Presisyon hareketi
Dünyamızın batıdan doğuya doğru saatte 15 derecelik açısal bir hızla dönmesinin serbest asılmış bir cayro ekseninde oluşturduğu kuvvet ; cayronun ikinci kanunu uyarınca cayro ekseni bu etki ile eğik bir yön alır ki, bu yön kuzey / güney yönüdür.Cayro ekseni genel olarak bu etkiyle kuzey / güney yönünü alması onun bir pusula şeklinde kullanılması için yeterli değildir.Çünkü bazı nedenler ile cayro ekseni gerçek kuzey-güney doğrultusunda karar kılmaz.
Bunun nedeni dünyamızın kendi ekseni etrafındaki dönüş hareketinde var olan presisyon hareketi sonucu cayro ekseni üzerinde dönüş hareketi etkisinde de kendisini hissettirir.Bu nedenle cayro eksenimiz kuzey kutbu etrafında ve tabiatıyla güney kutbu etrafında bir elips çizer.Cayronun bu hareketine presisyon hareketi denir.
[img=436x336]file:///C:/Users/aytemiz/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.jpg[/img]
Pusula olarak kullanılan bu cayrolarda oluşan bu salınım hareketini önlemek maksadıyla Damping Sistemi denilen bir sistem geliştirilmiştir.Bu sistem cayronun civalı bileşik kaplardan oluşmuştur.Bu sistemde cayronu dikey eksenine bağlı olarak presisyon hareketi nedeniyle bir yalpalama hareketine karşılık meyil ile bir kaptan diğer kapa akan civanın karşı bir kuvvet alması sonucu yalpalanma olayı gittikçe sönen bir dalga gibi artarak en sonunda cayro dönüş ekseninin gerçek kutup yönünde kalmasını sağlar.
Yapılan bu işleme damping denir.Bu suretle cayro ekseni meridyen yönünde devamlı kararlılık kazanmış olur.Pusulanın gerçek kuzeyden az da olsa farklı bir yön alması halinde oluşan hataya da damping hatası denir ki bu hata sabit hatadır.40 derece enlem civarında 1 dereceye yaklaşan bu hata Ekvatorda 0 derece olur.
[img=190x193]file:///C:/Users/aytemiz/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image003.jpg[/img]
2.3 : CAYRO PUSULANIN GENEL YAPISICayro pusulalar, elektrikli ve mekanik bir cihazdır.Fakat uzun süre çalışacak tarzda imal edilmişlerdir.Yapılarında en önemli husus mekanik kısımlarda sürtünmenin aza indirilmesi ile büyük bir doğruluk derecesine ulaşılabilinir.
Cayro pusulalar genellikle 4 ana elemenda oluşmuşlardır.
1 . Pusulanın üerine kurulduğu örümcek (spider) elemanı
2 . Serbest asılmış cayronun dikey eksenine asılmış olan diğer yatay eksen parçalarını taşıyan, rötörun hareketlerini pusula kartına ulaştıran parçaların bulunduğu Tayf (phantom) elemanı
3 . Kuzeyi arayan rotor dönme ekseni hareketini pusula kartına ileten askı teli.
4 . Cayronun yatay eksenine monte edilmiş bu eksenin kuzey yönü etrafındaki salınımları önleyici balistik sistem.
2.4 : CAYROSKOP
Basit bir cayroskop şekil 1 deki gibi sürtünmesi yok denecek kadar az bir eksen etrafında dönen ağırlığı olan disk ve yalpa çemberlerinden oluşmuştur.Yalpa çemberleri ;
(1) Dönüş eksenini
(2) Yatay eksenini
(3) Dikey / Düşey ekseni oluştururlar.
Yatay ekseni, ufuk düzlemine paralel olan bir cayroskopa, hareket düzleminden farklı bir meyil verdiğimizde cayroskopun dönüş ekseni kuzey / güney yönünü muhafaza ettiği gibi yerçekimi etkisi ile yatay düzlemi / yatay ekseni ufuk düzlemine paralelliğini muhafaza eder.(şekil 2)
[img=372x301]file:///C:/Users/aytemiz/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.jpg[/img]
şekil 2
axle : aks-dingil flywhell : teker düzeni iner ring : dahili halka bearing : yatak outerring : kabuk halka Pivot : mihver outerring support : kabuk halka destek
2.5 : CAYRO PUSULANIN ÇALIŞTIRILMASI
Gemilerde kullandığımız cayrolar kendiözel talimatlarına göre çalıştırılırlarsada bugün hemen hemen her cayronun çalıştırılması için aşağıdaki genel kurallar uygulanır.
1 . Hareketten en az 4 saat önce cayro pusula rotoru hızını almalıdır.
2 . Bütün devre süvicleri açık duruma getirilmelidir.
3 . Pusula muhafazasının üst kapak kilidi fora edilerek bir kapısı açılır.Buradan bakarak düşey halkanın ve rotor muhafazasının kilitli olduğu görülmelidir.
4 . Fantom halkası ile düşey halka her iki kulağından tutularak pusula kartı yaklaşık pruva yönünü gösterinceye kadar yavaş yavaş döndürülür.
5 . Yağ penceresinden bakılarak yağ kontrolü yapılır.
6 . Alarm süvicine basılarak faal olup olmadığı kontrol edilir.
7 . Sürat ve enlem düzelticileri ayarlanır.
8 . Kontrol levhasındaki kontrol süvici ON durumuna getirilir.
9 . Kontrol levhasındaki devre kırıcı şalteri çekerek motor jenaratörü çalıştırılır.
10 . Eğer bir rıhtımdan hareket ediliyorsa, rotor hızını alıncaya kadar (yaklaşık 10 dk) beklenir.Ondan sonra amplifayer tablosundaki takip süvici çevrilir.
11 . Rektifayer lambalarının flamentlerinin ısınması için bir dakika beklenir.
12 . Rotor muhafazasının ve düşey halkanın kilitleri fora edilir.
13 . Amplifayer tablosundaki semt motoru süvicini ON durumuna getirilerek çalıştırılır.
14 . Alarm süvici ON durumuna getirilir.
15 . Pusulanın gemini puruva yönünü gösterdiği kontrol edilir.
2.6 : CAYRO PUSULA HATALARI VE BU HATALARIN DÜZELTİLMESİ
Bu gün modern gemilerde bilgisayar ile çalışan cayrolar mevcuttur.Bunlar enlem boylam tatbik edilerek çalışırlar.Ancak aşağıda belirtilen enlem, sürat ve sabit hatalarının düzeltmeleri mekank elektrikli sistemle çalışan cayrolara uygulanır.
1.Enlem Düzeltilmesi :Enlem düzeltilmesi göstergesine bulunduğunuz enlem kıymeti doğru olarak uygulanmalı ve her 3 derece enlem değişmesinde yeni enlem cayroya uygulanmalıdır.
2.Sürat Düzeltilmesi :Bu düzeltme bir çok cayrolarda doğrudan doğruya gemi paraketesinden intikal eder.Böyle olmayan gemilerde sürat düzeltilmesi el ile uygulanır.
3.Sabit Hatanın Düzeltilmesi :Cayronun bilinen sabit bir hatası olduğu taktirde pruva kaydırılmak suretiyl hata düzeltilebilir.
2.7 : CAYRO PUSULANIN FAYDALARI
1 . Cayro pusula hakiki kuzeyi gösterir.Hesap işleri yoktur. 2 . Magnetik pusula hata tayini ve tahsisi yoktur. 3 . Repiterler yardımıyla ana cayrodaki rota değerleri istenilen her kompartımana nakledilebilir.
2.8 : CAYRO PUSULANIN TAHDİTLERİ
1 . Enerji kaynağına ihtiyaç vardır.
2 . Daima kontrol ister.
3 . İstenilen her an için kullanılmaz .Seyirden en az 5 saat önce çalıştırmak gerekir.
2.9 : CAYRO PUSULA REPİTERLERİ
Repiterler (izleyici) hareketini ana cayrodan transmisyon sistemi yardımıyla alırlar.Transmiter esas itibariyle bir komütatör ve bir makaralı kontak hamilinden oluşmuştur.Buna sinkro sistemi de denir.Bu kontak sisteminde 12 daire parçası vadır.
Repiterin Parçaları :
1 . Pusula kartı
2 . Ayar vidası
3 . Aydınlatma sistemi
BÖLÜM 3
CAYRO PUSULANIN HATALARI
Bir cayro pusula ne denli iyi yapılmış olursa olsun bazen yapı hatası bazen sonradan çıkan hataları olabilir.Pusulanın bu hataları değişik yöntemlerle saptama olanağımız vardır.
Cayro pusula hatasının; hakiki meridyenin ,doğu veya batısında olduğuna göre GE pusula hatası E veya W olarak değerlendirilir.Bunun için iki basit kural vardır.
1 . Haritadaki gerçek değerden, cayro pusulaya geçişte kural pusula hatasının değeri işareti değiştirilerek uygulanır.
2 . Cayro pusuladaki değeri haritaya geçmede ise pusula hatası aynı işaretle uygulanır.
3.1 : CAYRO PUSULA HATALARININ BULUNMASI
1 . Transitler Yardımıyla Hatanın Bulunması :
Örnek : Bir cayro repiterinden iki maddenin alınan transit kerterizi 136,5 derecedir.Bu maddenin haritadan alınan transit kerteriz değeri ise 138 derecedir.(GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Hakiki kerteriz 138
Pusula kerterizi 136,5
--------------------------------------
GE=1,5 E olur.
2 . Geminizin demirli veya aborda iken mevkimizin olması halinde bir maddeden tek kerteriz ile hata bulmak :
Örnek : Sahildeki bir fenerin cayro repiterinden alınan kerterizi 310 derecedir.Geminin hakiki mevkisinden bu fenerin haritadan ölçülen kerterizi ise 308,5 derecedir.(GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Pusula kerterizi 310
Hakiki kerterizi -308,5
-----------------------------------------
GE = 1,5 W olur.
3 . Üç kerterizdeki mevki yardımıyla hata bulmak :
Örnek : Aşağıda belirtilen üç maddenin cayro pusula kerterizleri kule 058 derece, fenerler 183 derece, beacon 310 derecedir.Bu kerterizleri haritaya çizdiğimizde bir mevkii üçgeni oluşmaktadır.Üçgenin ortası kesin mevkiim olduğuna göre haritadan fenerin hakiki kerterizi 185 derece olduğuna göre (GE) cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Hakiki kerteriz 185
Pusula kerterizi -183
----------------------------------------
GE = 2 E olur.